Godinnen in de vrouw: Hera
Deze serie artikelen gaat over de vrouwelijke archetypen zoals Jean Shinoda Bolen ze heeft beschreven aan de hand van godinnen uit de Griekse mythologie. Elke godin vertegenwoordigt een karakterstructuur met goede eigenschappen en valkuilen, eigen schaduwaspecten en een eigen potentieel voor persoonlijke groei. Deze keer: Hera
Lees ook:
Het archetype
De echtgenote
We kennen allemaal het jaren ’50 plaatje van de stereotiepe huisvrouw: Manlief komt thuis na een dag hard werken, zijn vrouw geeft hem de krant, zijn pantoffels en een aperitiefje en gaat koken. Dat is de attitude van een Hera-vrouw. Ze leeft voor haar man. Hoewel we dit gechargeerde plaatje tegenwoordig stereotype en ongeëmancipeerd vinden, is het wel degelijk een drijfveer van veel vrouwen om zich aan een man te willen binden, voor hem te zorgen en hun levensgeluk te ontlenen aan hun huwelijk. Hoewel de drijfveer om trouw te zijn en duurzame relaties na te streven een belangrijk motief is in de geschiedenis van de mens, kleven er voor een vrouw wel veel beperkingen aan om dat als belangrijkste levensdoel na te streven
Het levenspatroon
Een typische Hera-vrouw is een statusgevoelige vrouw die maatschappelijk opklimt door een rijke, machtige man te trouwen. Ze wordt gedreven door een blind instinct om trouw te zijn aan één persoon. Ze zal haar man vaak claimen en naar haar hand willen zetten. Tegelijk moet hij zich als ‘een echte man’ gedragen en haar hoffelijk en beschermend behandelen. Ze zoekt een symbiose met haar man en valt in een diepe put als haar relatie tegenvalt of uitgaat. Omdat als gevolg van patriarchale dwang het Hera-archetype op extreme wijze is opgedrongen aan vrouwen, hebben veel vrouwen wel enkele trekken van het archetype, al zullen de meesten niet het hele palet aan ‘Hera-eigenschappen’ bezitten. De meeste vrouwen zullen wel herkennen dat ze erg aan hun partner kunnen hangen en ambivalent in hun wensen naar hem toe kunnen zijn, al zullen ze niet perse op zoek zijn naar een rijke en machtige man.
Als tiener zoekt ze een vaste relatie met een jongen die populair is. Als vrouw zoekt ze een man met status of in ieder geval de zekerheid van een goed inkomen. Een Hera-vrouw is gevoelig voor de uiterlijke status van het huwelijk. Ze hecht waarde aan sieraden en trouwringen, aan het feit dat ze haar mans naam gebruikt en schuift haar echtgenoot nadrukkelijk naar voren als hoofd van het gezin. De verwachting dat het huwelijk het ultieme geluk zal brengen, en de kater die volgt als blijkt dat dat niet zo is, vormen de kern van het Hera-archetype in (post)patriarchale culturen.
Onder invloed van de vrouwenemancipatie is de maatschappelijke waardering voor Hera een beetje op zijn retour. De meeste vrouwen willen wel graag trouwen, maar zullen niet hun leven aan een man willen wijden, ze zullen er graag naast blijven werken, goede banden onderhouden met vriendinnen, of aandacht besteden aan hun hobby’s. We zien onszelf daarmee graag als vrije vrouwen. En juist daarom schrikken veel vrouwen van de heftigheid van hun eigen reactie als ze vermoeden dat hun man vreemdgaat, of wanneer hun relatie op een andere manier wordt bedreigd. We vinden die houding niet meer van deze tijd, en daarom hebben veel vrouwen Hera verdrongen.
Hoe wordt het archetype geactiveerd?
Een typisch Hera-meisje heeft het er al jong over dat ze wil trouwen. Sommige pubermeisjes zijn zo geobsedeerd door trouwen en ten huwelijk gevraagd worden door hun prins op het witte paard, dat andere mogelijkheden van levensvervulling er bij in schieten. De film ‘Muriel’s Wedding’ is een duidelijk voorbeeld van zo’n meisje. Omdat tegenwoordig min of meer van meisjes wordt verwacht dat ze een opleiding volgen en gaan werken wordt de invloed van Hera een beetje overruled door de autonomere archetypen, maar zulke meisjes zijn er nog wel.
Sommige vrouwen hebben van nature een sterke Hera-inslag, maar er is ook veel culturele druk die vrouwen ertoe zet om te trouwen. Bijvoorbeeld doordat een vrijgezelle vrouw steeds maar weer wordt gevraagd: “En, hoe staat het met de liefde?” terwijl ze er zelf geen probleem mee hoeft te hebben dat ze single is. Soms trouwen vrouwen omdat ze het gevoel hebben dat dat van hen wordt verwacht, of ze denken onder invloed van romantische films, mierzoete popliedjes of het gelukzalige aura dat rond het huwelijk hangt, dat ze gelukkig zullen worden als ze getrouwd zijn.
Het archetype kan ook op latere leeftijd plotseling haar invloed doen gelden als een vrouw na lang single te zijn geweest, opmerkt dat zij de enige is in haar vriendinnengroep die nog niet getrouwd is. De angst om ‘over te schieten’ en als een oude vrijster (zo voelt een Hera-vrouw dat echt) te eindigen kan een vrouw net zo overvallen als Demeters angst om kinderloos te blijven (soms treden ze tegelijk op). Ze kan dan wanhopig aan het daten slaan, van ellende gaan downdaten om toch maar íemand te hebben en bittere tranen huilen als het maar niet lukt om de ware te vinden. Dat het Hera-archetype niet slechts een gevolg is van een patriarchaal systeem dat vrouwen uitsluitend toestond om te trouwen maar ook een basis heeft in de psyche van vrouwen zelf, blijkt wel als een lesbische vrouw hetzelfde schrijnende verdriet voelt als een heteroseksuele vrouw als ze almaar geen partner kan vinden. Langdurige, hechte verbintenissen aangaan is een primaire drijfveer van veel vrouwen. Ze hebben aan deze op zich mooie eigenschap echter wel vaak veel karma hangen, zoals later duidelijk wordt.
Weinig zelfbesef
Een Hera-vrouw ervaart weinig bedding in zichzelf en dat is de reden dat ze zich zo aan een partner optrekt. Een Hera-vrouw neemt het huwelijk of een vaste relatie uiterst serieus. ‘Tot de dood jullie beiden scheidt’ betekent voor haar ook echt levenslang. Een Hera-vrouw kan namelijk niet alleen zijn. Ze mist de autonome basis in zichzelf die de maagdelijke godinnen, en met name Hestia, kenmerkt. Ze heeft geen vastomlijnd idee van wie zij zelf is en heeft de relationele ‘terugkaatsing’ van een partner nodig om zichzelf als een individu te kunnen zien. Om die reden zal een Hera-vrouw veel over de kwaliteit van de relatie willen praten. Voor haar partner kan dat overkomen als oeverloos geboom, maar zij heeft dat nodig om te weten waar ze staan als stel. Ze ontleent namelijk in grote mate haar identiteit aan het samen-zijn. Als ze weet waar ‘zij’ staan, weet ze waar ‘ze’ staat. Weten dat de kwaliteit van de relatie goed is en dat alle irritaties worden gladgestreken, is belangrijk voor haar welzijn en zelfbewustzijn. Je zou kunnen zeggen dat ze geen ‘ik’ is maar een ‘wij’. Je zou ook kunnen zeggen dat ze het broodnodige yang dat ze zelf niet heeft, haalt bij de man in haar leven.
Hoge verwachtingen van het huwelijk
Een Hera-vrouw leeft al vanaf haar kindertijd met de verwachting dat een huwelijk haar volmaakt gelukkig zal maken. Ze zoekt naar de ultieme eenheid tussen man en vrouw. Als klein meisje wil ze al trouwen, als tienermeisje is ze met bloedige ernst bezig met vriendjes en relatieperikelen. Als zo’n tienerverkering uitgaat, stort haar wereld in. Ontroostbaar liefdesverdriet is een echte Hera-kwaal.
Een Hera-vrouw neemt het huwelijk uiterst serieus, maar kan worden getackeld door haar eigen overspannen verwachtingen. Menig Hera-vrouw leeft met de illusie dat ze oprecht gelukkig zal worden als ze maar getrouwd is. Ze kan in een teleurstellende relatie zitten en oprecht geloven dat alles goedkomt als ze maar getrouwd is. Ze is zo gefocust op de status van het huwelijk dat ze soms een blinde vlek heeft voor de kwaliteit van haar relatie.
Voldoen aan niet uitgesproken verwachtingen
Een Hera-vrouw heeft sterk het gevoel dat er iets van haar wordt verwacht, hoewel dat nooit met zoveel woorden tegen haar is gezegd. Ze voelt zich onzeker als ze niet zeker weet of ze eraan voldoet, en schuldig als ze er duidelijk niet aan voldoet. Een Hera-vrouw heeft de patriarchale boodschap dat een vrouw haar man moet verzorgen en dienen, het laatste woord moet geven en dat ze zich naar buitenwereld toe als een trouwe en ondersteunende echtgenote moet profileren om respect te verdienen, geïnternaliseerd. Anno nu zal geen moeder die boodschap nog letterlijk aan haar dochters doorgeven, maar een Hera-vrouw voelt dat zo. Een Hera-vrouw verontschuldigt zich als haar huis niet brandschoon is als er bezoek komt. Ze vindt dat een vrouw haar huis tiptop in orde hoort te hebben en voelt zich tekortschieten als dat niet zo is (alsof dat eenvoudig is met een gezin). Ze denkt onbewust dat ze geen recht heeft op ontspanning en plezier als ze niet eerst aan haar verplichtingen heeft voldaan, maar de verplichtingen die ze zichzelf oplegt, zijn in feite onhaalbaar. Ze kan ten prooi vallen aan zelfverwijt en schuldgevoelens terwijl ze in feite niets fout heeft gedaan. Ze voldoet aan het patriarchale ideaalbeeld van de ondergeschikte vrouw die haar plaats kent omdat ze zichzelf onder plak houdt. Ze is zo volgzaam dat ze geen ruimte opeist voor haar eigen wensen.
Hera in relaties
Haar relatie is voor een Hera-vrouw zowel haar grootste krachtbron als haar grootste valkuil. Zij kan als geen ander zeggen: “We gaan dit sámen doen”. Een Hera vrouw is, als haar schaduwaspecten haar niet teveel tackelen, een teamspeler. Ze kan niet alleen functioneren. Een Hera-vrouw zet zich onvoorwaardelijk in voor haar man, maar verwacht ook dat hij emotioneel beschikbaar is voor haar. Het huwelijk is voor haar een bron van levensvervulling waarin de liefde tussen beiden een voedingsbron voor haar is. Ze verwacht van een man dat hij haar trouw blijft, emotioneel warm voor haar is, geschenken voor haar meebrengt als blijk van zijn waardering voor haar en openlijk met haar pronkt als zijn echtgenote. Als status voor haar echter erg belangrijk is en ze een man uitkiest die carrière maakt en zo hoog mogelijk op de maatschappelijke ladder wil eindigen (omdat uiterlijk succes voor haar belangrijk is, gebeurt dat nogal eens), kan ze bedrogen uitkomen en kan haar huwelijk in plaats van een bron van vervulling een bron van depressie en bitterheid worden. Als ze een ambitieuze man trouwt, kan ze het gevoel krijgen dat hij meer met zijn werk is getrouwd dan met haar en dat stelt haar teleur. Mannen die op macht zijn belust, zijn vaak emotioneel onrijp en zijn niet in staat tot het soort emotionele geborgenheid die een Hera-vrouw echt wenst. En ze hebben een sterke neiging tot vreemdgaan.
Juist doordat het huwelijk voor haar zo belangrijk is, stort haar wereld in als haar man vreemdgaat. Haar grootste angst is dat dat gebeurt. Ze zal voortdurend willen weten waar haar man is, wordt jaloers als hij zonder haar weggaat (ze zal zelf alles samen met haar partner willen ondernemen) en in het ergste geval, of ze serieuze redenen heeft om achterdochtig te zijn, zal ze haar toevlucht nemen tot dubieuze middelen als het controleren van zijn telefoon of mailbox. Ze neemt de ‘wij-heid’ van haar relatie uiterst serieus, maar eist dezelfde attitude van haar partner en doet dat op een nogal dwingende manier. Ze kan haar relatie kapotmaken in haar pogingen om hem perfect te maken. Juist omdat ze er zeker van wil zijn dat ze haar man kan vertrouwen, molesteert ze de vertrouwensbasis in haar relatie omdat haar man háár niet kan vertrouwen. Ze is zo verblind door haar illusies over het huwelijk dat haar volledige vervulling zal schenken, dat haar wereld instort op het moment dat ze ontdekt dat haar man een ander heeft. Ze is daarin ook bijzonder naïef; ze gelooft haar man als hij zegt er spijt van te hebben en kan keer op keer gekwetst worden door de escapades van haar man terwijl hij had beloofd zijn leven te beteren. Een Hera-vrouw kan jarenlang een slaaf zijn van haar illusie over haar droomhuwelijk.
Sommige Hera-vrouwen kunnen hun man tot in extreme proberen te behagen. Ze wil alleen koken wat hij lekker vindt, alleen doen wat hij leuk vindt, alleen dragen wat hij mooi vindt. In hun fixatie op hun partner vergeten ze dat eigenheid, originaliteit en autonomie een partner interessanter kunnen maken dan behaagzucht. Juist die extreme gehechtheid waarin het verschil tussen ‘hij’ en ‘zij’ verdwijnt, gaan veel mannen op hun zenuwen werken. En veel mannen hoeven tegenwoordig ook geen vrouw meer die precies doet wat zij willen en waarderen authenticiteit in een vrouw. Als hij de relatie dan beëindigt kan ze dat niet begrijpen. Ze heeft toch zo haar best gedaan om het hem naar de zin te maken? Het besef dat een relatie een dynamiek is tussen ‘samen’ en ‘autonoom’ heeft ze niet. Ze moet dat leren om een evenwichtige relatie te leren opbouwen.
Hera als moeder
Het Hera-archetype maakt vrouwen hoewel inschikkelijk en dienstbaar, niet werkelijk zorgzaam. Als er geen mildere archetypen in haar actief zijn, is een Hera-vrouw een tamelijk afstandelijke moeder. Ze is zo aan haar man gehecht dat ze minder emotioneel beschikbaar is voor haar kinderen. Typisch Hera-gedrag is haar moederrol laten ophouden op het moment dat haar kinderen volwassen zijn, in tegenstelling tot een Demeter-vrouw, die zich altijd moeder blijft voelen. Als haar volwassen kinderen problemen hebben of hulp nodig hebben, hoeven ze maar mondjesmaat hulp van hun moeder te verwachten.
In een vrouw met een sterke Hera-identificatie die doorslaat naar de schaduwkant ervan, zit een negatief patroon waar haar kinderen zwaar onder kunnen lijden: ze is zo extreem aan haar man gehecht dat ze partij kiest voor haar man op momenten dat ze haar kinderen had moeten beschermen. In tijden dat de man nog de baas was in huis, gebeurde het regelmatig dat de vader onredelijk was tegen zijn kinderen en als de kinderen dan verhaal gingen halen bij hun moeder, was haar antwoord: “Je hebt gehoord wat je vader zei.” De metaboodschap was: ik vind de band met mijn man belangrijker dan die met jullie. Dat is een kwetsende ervaring voor een kind en veel volwassen kinderen hebben hun ouders dit gedrag kwalijk genomen en dat later ook geuit. Vaak liepen ze dan tegen een muur van onbegrip aan, waarbij het bolwerk van het huwelijk van de ouders en de macht van de vader, gesteund door de moeder, nogmaals duidelijk werd. Vaak hebben deze kinderen geen of zeer weinig contact meer met hun ouders. Er valt voor hen ook weinig te halen. Opgevoed worden door een combi Hera-vrouw /Zeus-man is in feite een garantie voor therapie op latere leeftijd.
De schaduwkanten/de verdringing
Golddigger
Een Heravrouw heeft met een Athena-vrouw gemeen dat ze beiden streven naar maatschappelijk succes, maar waar een Athena-vrouw dat succes zelf bereikt, gebruikt een Hera-vrouw haar man als intermediair om maatschappelijk op te klimmen. Hoewel veel geëmancipeerde vrouwen hun neus ophalen voor de Hera-strategie, kun je niet ontkennen dat die werkt: een golddigger die het slim aanpakt, leidt een luxe leven waar ze niet eens veel voor hoeft te doen. Een statusgevoelige Hera-vrouw kan als een trophy wife met een onaantrekkelijke man die schathemeltjerijk is, trouwen. 
Ze maakt genadeloos misbruik van het feit dat veel laagbewuste mannen met een groot ego onoplettend worden als ze door een vrouw worden gevleid. Ze streven naar steeds meer succes om bij hun vrouw in het gevlei te komen en hebben niet in de gaten dat ze in feite als een paard voor een wagen worden gespannen om hun vrouw een luxeleven te bezorgen. Oppervlakkig gezien dient ze haar man en gedraagt ze zich zoals een fatsoenlijke vrouw zich onder het patriarchaat hoort te gedragen-dienstbaar en volgzaam, maar in feite dirigeert ze haar man naar waar ze hem wil hebben: de high society. Net zoals haar man zijn vrouw gebruikt om mee te verschijnen in het openbaar en zijn imago op poetsen als succesvolle alfaman met een sprookjeshuwelijk, gebruikt zij hem als werktuig voor haar doeleinden. Het credo ‘ macht erotiseert’ geldt vermoedelijk alleen voor vrouwen met een sterke Hera-inslag. Veel andere vrouwen zijn namelijk helemaal niet zo geïnteresseerd in een rijke, succesvolle man omdat ze door de façade heen prikken.
De patriarchale vrouw
Het Hera-archetype heeft veel te maken met de onderdrukking van de vrouwelijke kracht onder het patriarchaat (de reden hiervoor wordt verderop duidelijk). Een Hera-vrouw voegt zich in het patroon alfaman-dienstbare vrouw. In feite geeft zij zichzelf volledig aan haar man en zet haar eigen wensen opzij om het hem naar de zin te maken (uit het voorgaande stukje wordt duidelijk dat ze daar wel degelijk een eigenbelang bij heeft). Ook vandaag de dag nog kunnen Hera-vrouwen in een relatie verplichtingen ervaren die we niet meer van deze tijd vinden. Ze kan bijvoorbeeld vinden dat je een man geen seks kunt weigeren, of ze durft hem niet tegen te spreken zelfs wanneer hij ongelijk heeft. Of ze vindt dat je een man hoort te verzorgen of dat het ‘zielig’ is als een man na een dag werken nog huishoudelijke taken moet doen. Het kan nog extremer. Je leest soms een verhaal in de krant dat een vader jarenlang zijn kinderen ernstig heeft mishandeld of zelfs incest met hen heeft gepleegd. De moeder wist ervan, maar heeft gedoogd hoe haar kinderen onder haar neus kapot werden gemaakt. Als zo´n moeder daarmee wordt geconfronteerd, kan ze eigenlijk niet zeggen waarom ze dat heeft toegelaten. Dit is de meest duistere uiting van een verdraaid Hera-archetype. Iedere andere vrouw was bij zo’n vent weggegaan. De symbiose van een Hera-vrouw met haar man is zo allesoverheersend krachtig dat ze in staat is haar kinderen op te offeren aan haar huwelijk. Haar trouw aan haar man komt niet voort uit een bewuste keuze om bij die man te zijn, maar uit een instinct om met iemand te zijn om een leegte in haarzelf te vullen (ook dit wordt verderop duidelijk).
De ‘kleine’ vrouw
Een Hera-vrouw houdt zichzelf klein en doet zich dommer voor dan ze is. Ze zal zich nooit laten voorstaan op haar intelligentie of haar prestaties. Ze gedraagt zich ‘blond’ en laat zich graag helpen door mannen met klusjes die ze zelf wel had afgekund, maar ze wil zich verzekeren van hun sympathie en loyaliteit. En dat doet ze door hun ego te strelen. Niet iedere Hera-vrouw zal dat vandaag de dag nog steeds bewust mannen als ‘de baas’ beschouwen, maar dat is wel de rollenverdeling waar ze onbewust op aanstuurt. Omdat ze zich niet bewust is van haar eigen kwaliteiten, zet ze een man in als ‘hulpmotor’ om dingen voor elkaar te krijgen waarvan ze denkt dat ze ze niet kan, maar ook niet wil onderzoeken of ze ze misschien wel kan. Een Hera-vrouw beschouwt onbewust het vrouwelijk geslacht als het zwakke geslacht omdat ze te weinig zelfbesef heeft om haar kwaliteiten op te merken en te ontwikkelen. En die underdog-positie vindt ze maar al te vaak uiterst comfortabel.
Machtig vanachter de troon
Omdat een Hera-vrouw manipulatief is, weet ze vanuit haar positie als echtgenote zeer veel invloed uit te oefenen. Ze weet alles, kent iedereen en is onvoorwaardelijk loyaal aan haar man die vaak sterk op Zeus lijkt in zijn streven naar macht en succes. Hoewel een Hera-vrouw veel invloed heeft, laat ze niet merken dat ze die heeft. Ze wil haar echtgenoot niet voor het hoofd stoten met haar machiavellistische kwaliteiten, al laat ze hem daar wel van profiteren. En net als met het vreemdgaan geldt hier een ‘don’t ask, dont tell’ overeenkomst waarbij ze beiden heus wel weten hoe de vork in de steel zit, maar dat nooit expliciet benoemen omdat ze wederzijds profiteren van de deal in de jacht op macht en status. Een Hera-vrouw is daarmee een openlijke voorvechtster van een patriarchale machtsverhouding. Ze speelt als vrouw bewust de tweede viool om enerzijds de mannelijke trots van haar echtgenoot niet te krenken en anderzijds een positie van aanzien te verwerven waarbij ze meelift op het succes van een ander. Juist doordat ze zichzelf niet openlijk profileert als machtig en invloedrijk en zich afhankelijk gedraagt, kan haar macht heel groot worden omdat ze door machtige mannen wordt onderschat. Ze heeft er dus alle belang bij om de egards aan de mannen te laten en zelf vanachter de troon haar machtsspelletjes uit te spinnen. Ze weet zelf immers maar al te goed dat ze de lachende derde is.
Verslaafd aan haar relatie
Het Hera-archetype is in zijn pure vorm vrij beperkend voor een vrouw, omdat het ertoe aanzet om je bron van levensgeluk volledig buiten jezelf te leggen. De leegte die ontstaat op het moment dat een Hera-vrouw vrijgezel is, de ontgoocheling die ontstaat als het huwelijk niet aan haar (extreem hoge) verwachting blijkt te beantwoorden en de totale ontworteling wanneer het huwelijk strandt, hebben al veel vrouwen een ongelukkig leven bezorgd. En omdat een ‘klassieke’ Hera-vrouw meestal niet aan andere vormen van levensvervulling heeft gewerkt, heeft ze ook echt een rotleven als haar huwelijk tegenvalt.
En op dat moment wordt een Hera-vrouw genekt door haar gebrek aan ik-besef: ze kan opbranden in een slechte relatie, maar kan haar partner tegelijk niet loslaten. Omdat ze geen duidelijk afgebakend zelf ervaart, heeft ze letterlijk het gevoel dat er een deel van haarzelf afscheurt als haar partner bij haar weggaat. Dus blijft ze soms jaren bij een man die haar mishandelt of teveel drinkt. Ze moet op eigen kracht, door schade en schande en door veel beproevingen leren om een solide basis in haar eigen psyche op te bouwen. Dat is een voorwaarde om een energievretende relatie te beëindigen.
Het reddersyndroom
Een Hera-vrouw heeft met een Demetervrouw gemeen dat ze het risico lopen verslaafd te raken aan zorgen voor anderen. Maar waar een Demetervrouw teveel moedert, heeft een Hera-vrouw het gevoel dat ze een man moet ‘redden’ van zichzelf. Omdat ze niet de moed heeft om een destructieve relatie te beëindigen en haar psyche haar drijft om tot in het extreme bij een man te blijven die in haar ogen háár zorg en toewijding nodig heeft (ze zal het niet kunnen velen dat haar ex en andere vrouw krijgt), kan ze de beste jaren van haar leven vergooien aan een alcoholicus, junk, psychopaat of psychiatrisch zieke man. Ze blijft tegen beter weten in geloven dat ware liefde alles overwint. Maar vaak is die liefde helemaal niet zo echt en blijkt de ander ook niet echt te willen veranderen.
Destructieve woede
“Hell hath no fury like a woman scorned”. Een Hera-vrouw kan volledig over de rooie gaan als blijkt dat haar man is vreemdgegaan of wanneer hij de beslissing neemt om de relatie te beëindigen. Als zíj voor een man heeft gekozen, accepteert ze eenvoudig geen nee. Want het líjkt wel alsof ze haar man onvoorwaardelijk volgt, ze heeft wel degelijk de touwtjes in handen in haar goed uitgewerkte plan naar de top en als hij dat dwarsboomt, pikt ze het niet.
Juist omdat een Hera-vrouw zo aan echtelijke trouw hecht, raakt het haar buitengewoon hard als haar man haar bedriegt of wil scheiden. En juist omdat haar man haar alles is, ontstaat op dat moment één van de merkwaardigste gedragspatronen van een Hera-vrouw: ze wreekt zich, maar nooit direct op haar man. Wanneer een Hera-vrouw bedrogen wordt, is het typisch dat ze haar woede richt op ‘de andere vrouw’. Wanneer haar man van haar wil scheiden, kan ze zich in extreme gevallen op hem wreken via haar kinderen door aan te sturen op een vechtscheiding. Ze kan haar kinderen tegen hun vader ophitsen, of ervoor zorgen dat haar man zijn kinderen niet meer ziet. Ze wordt de stalkende ex, degene die een probleem maakt van de alimentatie of de omgangsregeling of ze maakt de nieuwe partner van haar man het leven zuur. Haar doel is het kapotmaken van haar man, maar dat doet ze altijd via anderen. Daardoor sleept ze andere mensen mee in de wraakzucht die het gevolg is van de eenzijdige identificatie met haar huwelijk. Als een vrouw een typische Hera is, kan ze in het kielzog van een echtscheiding een spoor van beschadigde levens achterlaten. Het is juist de overspannen verwachting van haar huwelijk en haar rol als echtgenote die een Hera-vrouw heel kwetsbaar maken en haar daarom in een furie doen veranderen als haar huwelijk kapotgaat. En daarom richt ze haar woede nooit direct op haar man: hij is nog steeds het middelpunt van haar leven.
Mogelijkheden tot groei
Het belang van het huwelijk relativeren
Een Hera-vrouw kan zich pas losmaken van het psychologische patroon waarin ze zichzelf emotioneel afhankelijk maakt van haar echtgenoot als ze het belang van getrouwd-zijn kan relativeren. Een huwelijk is niet een levenslange, goddelijke verbintenis tussen twee mensen die voor elkaar bestemd zijn, maar een verbinding tussen twee onvolmaakte, sterfelijke mensen, met weliswaar een positieve intentie maar met de rafelrandjes en feilbaarheid die daarbij horen. Een huwelijk kan bevredigend zijn, maar is niet het hoogste goed in het leven. Een Hera-vrouw mag leren om haar bron van zelfwaardering en levensvervulling uit haarzelf te putten. Pas als ze ophoudt met anderen verantwoordelijk te maken voor haar levensgeluk, kan ze ophouden met anderen te vernietigen als dit geluk haar ontvalt.
In de mythologie hield het kat-en-muis-spel tussen Hera en Zeus pas op op het moment dat Hera degene was die eruit stapte. Toen de maat vol was, werd ze eens een keer niet kwaad, maar gaf zich over aan haar verdriet en ging terug naar de bergen waar ze was opgegroeid (ze laat haar emoties eens echt tot haar doordringen, in plaats van op de automatische piloot te reageren, stapt symbolisch uit haar rol als getrouwde vrouw en gaat terug naar haar kindertijd, toen alles nog open was). Daar blijft ze lange tijd. Zeus begint door te krijgen dat het nu toch wel menens is en probeert op een typische Zeus-manier om haar terug te krijgen: hij manipuleert haar door te proberen haar jaloezie op te wekken door een nep-bruiloft in scene te zetten waarin hij trouwt met een standbeeld (in het echt zie je vaak dat een man, als zijn vrouw hem dreigt te ontglippen, een affaire begint met een 20 jaar jongere kopie van zijn vrouw in de hoop haar jaloezie op te wekken en haar te laten terugkeren). Hera ziet het als een grap en moet erom lachen. Ze vergeeft Zeus en keert terug naar de Olympus. Hoe het verder gaat met hun huwelijk is me niet bekend, maar het is duidelijk dat er iets fundamenteel is veranderd. Ze staat boven de situatie en voelt zich niet langer de onteerde echtgenote. En wat er dan gebeurt, is cruciaal: pas als Hera is veranderd, begrijpt Zeus dat het menens is en dat Hera hem nu best eens echt zou kunnen verlaten. Hij had altijd vertrouwd op haar instinctieve reactie om bij hem te blijven, maar als een vrouw in gevecht gaat met haar Hera-identificatie, kan dat veranderen. En dan is híj degene die vecht om het huwelijk in stand te houden. Emotioneel onrijpe, weinig bewuste mannen doen dat dikwijls door in te spelen op de zwakheden van hun partner, maar als ze die ontgroeit, werkt dat niet meer. Soms vecht de vrouw mee, vindt voor beiden bewustzijnsgroei plaats en redden ze het, maar soms is er gewoon teveel gebeurd, kan de man de bewustzijnssprong van zijn vrouw niet bijbenen en kan een Hera-vrouw op eigen kracht een huwelijk dat haar beperkt, achter zich laten.
Het erkennen en omarmen van haar vrouwelijke kracht
Er wordt wel eens beweerd dat de machteloze positie van vrouwen in het verleden wel meeviel en dat ze vanachter de tronen van koningen en keizers in het verborgene flink wat macht hebben uitgeoefend. Dat klopt, maar ze hebben hun vrouwelijke macht vaak gebruikt om een patriarchaal systeem te consolideren en niet om de balans in het grote geheel te bewaken. Ze hebben hun ware verantwoordelijkheid als vrouw opgegeven om zich zo goed mogelijk te kunnen handhaven in een patriarchaal systeem. De vrouwen die werkelijk hun vrouwelijke kracht hebben ingezet om de balans tussen yin en yang, tussen de zachte en de harde krachten te bewaken en die altijd de positie van vrouwen hebben gesteund, de heksen, de druïden, de natuurgenezers, de kruidenvrouwen en de wijze vrouwen, hebben dat met gevaar voor eigen leven gedaan en hebben hun moed niet zelden met de dood moeten bekopen.
De macht van een vrouw die zich heeft overgegeven aan een patriarchaal systeem is de konkelige, listige, manipulatieve macht van degene die het spelletje meespeelt en ogenschijnlijk loyaal is maar die in de eerste plaats haar eigen positie wil verbeteren. Ze is loyaal zolang de belangen van de baas haar belangen zijn. De onpartijdige, vrouwelijke macht die de excessen in evenwicht brengt en ieders welzijn en die van het collectief dient, is de macht van de vrouw die is geworteld in haar vrouwelijke wezen en begrijpt waarom ze vrouw is en welke taak ze te vervullen heeft. Het is de macht van de vrouw die haar eigen macht erkent en begrijpt. En omdat een Hera-vrouw niet de kalme waardigheid, de innerlijke geworteldheid en de onpartijdigheid en onthechtheid heeft van het goddelijk-vrouwelijke, kan ze niet begrijpen dat deze waarden iets goeds kunnen voortbrengen. Als een Hera-vrouw haar vrouwelijke kracht omarmt, herstelt ze de balans in haar innerlijk, waardoor het ‘gat in haar geest’, dat ontstond toen ze haar ware vrouwelijke macht afstond om zich te handhaven in een door mannen gedomineerd systeem, wordt opgevuld en ze zichzelf weer als een volwaardig individu kan zien. En dan heeft ze ook geen man meer nodig om iemand te zijn.
Hulp van andere godinnen
Een Hera-vrouw kan van Artemis leren om te kiezen voor een persoonlijk doel dat haar gelukkig maakt, of om een relatie die haar ongelukkig maakt, gewoon te beëindigen. Ze kan van Athena leren om haar eigen capaciteiten te benutten voor een carrière en trots te zijn op haar eigen prestaties in plaats van haar man carrière voor haar te laten maken. Ze kan van Hestia leren dat uiterlijk succes niet alles is in het leven en dat je uit je eigen geest veel geluk en voldoening kunt halen. Ze kan van Demeter leren om de relatie met haar man niet boven die met haar kinderen te stellen en haar kinderen te zien als een bron van relationeel geluk. Ze kan van Persephone leren om ontvankelijk te zijn en haar verwachtingen van haar huwelijk niet zo extreem hoog te leggen. Ze kan van Aphrodite leren dat om de aandacht van een man te houden, trouw en toewijding niet genoeg zijn.
De pre-patriarchale oeressentie
Tijdens het schrijven merkte ik dat ik het erg moeilijk vond om me in te leven in het Hera-archetype. Ik kwam niet voorbij de periferie van haar schaduweigenschappen om door te dringen tot haar essentie. En ik realiseerde me dat dit in veel gevallen ook de manier is waarop de maatschappij naar dit archetype kijkt: een bezitterige feeks, een luilak die een man voor haar karretje spant, een intrigante en roddelaarster, het type vrouw dat een catfight niet uit de weg gaat. Ik begon haar drijfveren pas te begrijpen toen ik me ging invoelen in haar prepatriarchale rol.
In de mythologie maakt Hera duidelijke fasen door: Hera het meisje, Hera de echtgenote, Hera de weduwe. Hera vertegenwoordigt het transformatieprincipe. Een vrouw verandert voortdurend: het meisje gaat menstrueren en wordt een jonge vrouw. Ze zoekt haar plek in het leven en wordt moeder. Ze komt in de overgang en wordt een wijze vrouw. Door de verschraling van de vrouwelijke belevings- en ervaringswereld in patriarchale culturen is het huwelijk de enige initiatierite die er voor een vrouw nog over is en het is dan ook niet verwonderlijk dat een Heravrouw zo hooked is op trouwen. Een Hera- vrouw zoekt overgangsriten en ondergaat die als een levensveranderende gebeurtenis, er is een duidelijk ervóór en erna. In matriarchale culturen was dit thema sterk verbonden met de slang, die een symbool is voor vernieuwing en transformatie doordat zij steeds haar huid afwerpt. En dit is ook het symbool voor de oervrouwelijke kracht, dat later zo is verdraaid en dat Hera-vrouwen in zichzelf hebben verdrongen en begraven. Het belangrijkste thema van het Hera-archetype is de transformatie door het ritueel. Ze ervaart overgangen als een archetypisch moment, tot op zielsniveau. Als ze over de drempel stapt, laat ze bijna letterlijk haar oude huid vallen en neemt een nieuwe gedaante aan.
Hera is in onze cultuur aan de ene kant een (tot voor kort) opgedrongen archetype en tegelijkertijd een ontheemde en onthande godin. Want het huwelijk is in onze tijd het enige initiatieritueel dat we nog kennen. Voor sommige mensen heeft het afstuderen de air van over de drempel heenstappen en volwassen worden, maar dat haalt het niet bij de magie van ten overstaan van een priester of een ambtenaar van de burgerlijke stand trouw te zweren tot de dood jullie beiden scheidt. Zelfs vrouwen die weinig behoefte voelen om te trouwen zijn niet immuun voor de transformerende kracht die wordt opgeroepen op het moment dat een huwelijk wordt voltrokken. Het is in feite de enige heiligheid die we nog overhebben en misschien is daarom het huwelijk, dwars door de realiteit van echtscheidingspercentages heen, zo’n mythische aangelegenheid.
Het Hera-archetype draait om het ‘worden’ in een mensenleven en je plek innemen. Het verlangen om de hieros gamos, het heilig huwelijk waarbij binnen één persoon yin en yang met elkaar verenigd worden en alle dualiteit en tegenstellingen worden opgeheven. Het is dan ook schrijnend dat juist de verdraaiing van dit archetype die in de afgelopen patriarchale eeuwen heeft plaatsgevonden, een Hera-vrouw daar juist vanaf brengen door zich uiterlijk te binden aan een man en in die binding juist het stereotiepe rollenpatroon tussen mannen en vrouwen uit te spelen. Het heilig huwelijk vindt per definitie in jezelf en niet in het dagelijks leven plaats. Het gaat om het androgyn worden, het opheffen van alle tegenstellingen tussen mannelijk en vrouwelijk.
Het Hera-archetype is op dit moment een archetype dat zwaar beladen is met karma. Als Hera-vrouwen hun negatieve identificatie van zich afwerpen en hun kernkwaliteiten gaan ontwikkelen, is het heel goed mogelijk dat we de terugkeer van een vrouwelijk aspect gaan meemaken dat te lang ondergronds is gebleven en dat we daardoor niet echt meer kennen.
De patriarchale wond
De aanpassing van Hera is afstand doen van haar yang-eigenschappen om acceptabel te worden voor een patriarchale machthebber. Ze geeft elk verlangen naar persoonlijke autonomie en ontplooiing op en geeft zich aan haar man. Het is erg sneu dat dit archetype vrijwel uitsluitend wordt geassocieerd met de negatieve uitwassen ervan. En het bittere is dat onbewuste mannen genadeloos over dit type vrouwen oordelen, terwijl ze in het verleden zelf op deze vervorming hebben aangestuurd. En als allerhoogste godin is zij het diepst gevallen. Hera heeft met afstand het grootste offer gebracht van alle godinnen en is zichzelf daarbij verloren. Om deze wond te helen moet een vrouw de ontplooiing van haar eigen latente vrouwelijke gaven tot een prioriteit maken.
De patriarchale wond van het Hera-archetype lijkt dieper te gaan dan die van de andere godinnen, met uitzondering misschien van Aphrodite. In de geschiedenis is zelfs een moment aan te wijzen waarop dat kan zijn gebeurd: In de matriarchale cultuur die voorafging aan de Griekse, was Hera een maagdelijk godin, net als Artemis en Athena. Haar cultus was toen al gewijd aan de overgangsriten van meisje naar moeder naar oude vrouw. Zij was nog niet gehuwd met Zeus. Dat is er later bijgekomen. De oude mythen zijn herschreven door een patriarchaal stelsel en daarin werd Hera ‘ineens’ uitgehuwelijkt aan Zeus. Deze mythologische gebeurtenis heeft zelfs een parallel in de geschiedenis. De inwoners van Athene mochten hun stadsgod kiezen. De vrouwen hadden toen nog stemrecht en deden mee. De verkiezing werd gehouden tussen Poseidon en Athena. De vrouwen wonnen met één stem meerderheid. Athena werd de stadsgod van Athene, maar de vrouwen werden gestraft: ze verloren in één klap hun stemrecht, hun burgerrecht en werden gedwongen zich te laten uithuwelijken in een patriarchaal huwelijk. De vrouwen werden bruut beroofd van al hun voorrechten. Er werd ineens een patriarchale samenleving uitgerold over een cultuur die nog veel matriarchale elementen bezat. Hera lijkt als kersverse echtgenote van Zeus het stokpaardje van deze ontwikkeling te zijn. Er heeft in het verleden kennelijk een vorm van manipulatie en geweld plaatsgevonden die energetisch lijkt te hebben doorgewerkt in de psyche van vrouwen. Door een gewelddaad tegen de vrouwelijke kracht is er iets kapotgegaan in het bewustzijn van vrouwen en dat werkt tot op de dag van vandaag door.
Wat zou de godin Hera je willen meegeven?
“Het hemelse raakt aan het aardse en op gewijde momenten valt de sluier weg en raken beide werelden aan elkaar. Alles is worden, alles is onderweg in wording. Laat je transformeren, door het ritueel, door het leven zelf. Wees niet bang het oude achter je te laten, het heeft zijn doel gediend, het is tijd voor een nieuwe vorm. Hecht je aan andere mensen, in het samenzijn komen wij als mens tot ons recht. Wees zuinig op elke verbintenis die je aangaat. Verenig het mannelijke en het vrouwelijke in jou. Als alle tegenpolen zijn opgeheven, zal alles weer één zijn.”
Lees ook:
Bronnen
- Bolen, Jean Shinoda. Godinnen in elke vrouw . Een nieuwe psychologie voor de vrouw. Uitgeverij Lemniscaat, 9e druk. 2001.
- Brenters, Marlies. Een Vrouw Heeft Zeven Gezichten. Uitgeverij Artemis
- Annine van der Meer. https://www.bol.com/nl/p/van-venus-tot-madonna/1001004002610208/. 2015, Pansophia press.
- Marguerite Rigolgioso. The Cult of Divine Birth in Ancient Greece. 2009, Palgrave Macmillan
- Marguerite Rigoglioso. Virgin Mother Goddesses of Antiquity. 2010, Palgrave Macmillan
