Godinnen in de vrouw: Athena
Deze serie artikelen gaat over de vrouwelijke archetypen zoals Jean Shinoda Bolen ze heeft beschreven aan de hand van godinnen uit de Griekse mythologie. Elke godin vertegenwoordigt een karakterstructuur met goede eigenschappen en valkuilen, eigen schaduwaspecten en een eigen potentieel voor persoonlijke groei. Deze keer: Athena
Lees ook:
Het archetype
‘Succes is een keuze’
Athenavrouwen zijn logische en analytische denkers. Ze hebben veel masculiene eigenschappen in die zin dat ze daadkrachtig en ambitieus zijn en logica boven het intuïtieve en ontvankelijke stellen. Het Athena-archetype geeft vrouwen competentie en daadkracht. Een Athena-vrouw streeft ernaar om dingen goed te doen en ze gelooft dat alles kan, zolang je maar bereid bent om er hard voor te werken. 
Het levenspatroon
In de mythologie werd Athena geboren als volwassen godin uit het hoofd van haar vader Zeus, gekleed in een harnas en wapenrusting. Ze is de beschermgodin van het ambacht en heeft de mensheid volgens de overlevering vele nuttige uitvindingen geschonken die het leven gemakkelijker maakten, zoals de schaarploeg, het halster en het weefgetouw. Ze is in feite de bron van de menselijke beschaving. Door landbouw te gaan bedrijven, ambachten te ontwikkelen en op vaste plaatsen te gaan wonen kon de mens zich verheffen boven het nomadische verzamelaar-jagersbestaan. Athena is daarmee de godin van de vorming van de geest en de cultivering van vaardigheden en competenties.
Een Athena-meisje is al jong een slimmerik. Ze kan goed leren, is vroegwijs en stelt kritische vragen. Ze heeft maatschappelijk de wind mee, omdat ze op school al geprezen wordt om haar leervermogen en kritische blik. Ze gaat haast vanzelfsprekend studeren om zich daarna op een carrière te storten. Omdat ze uitblinkt in linkerhersenhelft-vaardigheden, kan een Athena-vrouw goed meekomen in de huidige maatschappij en begrijpt daarom ook niet waarom er iets zou moeten veranderen. Ze is daarmee een openlijke voorvechtster van een cultuur die ‘het wilde’ temt ten gunste van de beschaving en de dominantie van het verstand. Waarom zouden we terug naar de natuur moeten?
Vroeger kwam het Athena-archetype tot uitdrukking in de huisvrouw. Bij het woord ‘huisvrouw’ denken we vaak aan de typische jaren ’50 huisvrouw die niet hoeft te werken en omringd door technische gemakken, een beschut en comfortabel leven leidt. Maar in voor-christelijke culturen betekende ‘huisvrouw’ iets heel anders! Het was de taak van de vrouw des huizes om naast het moederschap met minimale middelen voedsel te verbouwen in de moestuin, kruiden te kweken voor medicinaal en huishoudelijk gebruik, dieren te houden en kaas te maken van de melk. Ze was verantwoordelijk voor de vervaardiging van kleding en textiel en moest kunnen spinnen, weven en naaien. Omdat de mannen vaak van huis waren, had ze ook rol van klusjesman en verdediger van huis en haard op zich genomen. Ze was moeder, boerin, dokter, apotheker, lerares, ambachtsvrouw, verloskundige en militair in één. De Romeinen, wiens vrouwen volkomen gemarginaliseerd waren, waren stomverbaasd over de invloed, mondigheid, competentie en vechtlust van de vrouwen van de stammen die ze probeerden in te lijven. Athena staat haar mannetje. Of moeten we zeggen: vrouwtje?
Een Athena-vrouw is rationeel ingesteld en gaat methodisch te werk. Ze komt vaak terecht in de wetenschap of bedrijfskunde. In vroeger tijden was ze de beschermster van de ambachten maar omdat dat werk tegenwoordig is gemechaniseerd, zal ze dat beroepsmatig niet meer doen. In vrije tijd kan ze fanatiek handwerken en daarbij meer opvallen door de kwaliteit van haar werk dan haar artisticiteit. Ze denkt een patroon uit en vervaardigt het met opmerkelijk vakvrouwschap. Als tegenwicht voor het denkwerk voelt ze zich vaak thuis bij repeterende bezigheden waarbij tegelijk een zekere vaardigheid nodig is, zoals breien, spinnen of weven. Maar ze zal nog steeds graag patronen en ontwerpen uitdenken en uitvoeren, want dingen uitknobbelen doet ze nu eenmaal het liefst van alles. De meeste Athena-vrouwen ambiëren een carrière. Ze hebben een voorkeur voor het rationele, het methodische, het analytische. Ze klimmen vaak op in traditionele organisaties en komen vaak in de hoogste regionen terecht als adviseur of CEO. Ze volgt daarmee een mannelijk patroon van hiërarchisch opklimmen en verwerft ook de status die daarbij hoort.
Hoe wordt het archetype geactiveerd?
Als gevolg van technologische ontwikkelingen is de ‘huiselijke’ Athena overbodig geworden en is de ‘carrière-Athena’ overgebleven. Maar soms zijn er nog van die vrouwen die er plezier in hebben hun ambachtelijke vaardigheden breed te ontwikkelen en kiezen voor een zelfvoorzienend bestaan waarin ze, net als vroeger, een manusje-van-alles zijn en aangewezen zijn op hun inventiviteit, spaarzaamheid en efficiëntie. Met de huidige trend van duurzaam leven, off-grid living en de opkomst van woongemeenschappen zou de ‘oude Athena’ best wel eens een nieuwe impuls kunnen krijgen.
De competente vrouw
Een Athena-vrouw is de vrouw die alles kan en er ook goed in is. Ze zorgt dat alles gedaan en geregeld wordt. Ze is bestand tegen een hoge werkdruk en heeft een hoog arbeidsethos. Ze kan veel en dat ze weet ze ook. Daarom is ze nooit bescheiden. Ze is weerbaar en is niet te beroerd om haar mond open te doen. Vrouwen waren in voor-christelijke culturen niet alleen de verzorgster van het huis, ze hadden het er ook voor het zeggen. Athena-vrouwen hebben een flinke geldingsdrang en trekken als vanzelf een leidinggevende positie naar zich toe. Ze is het type vrouw dat in huis duidelijk de lakens uitdeelt en bij wie haar man de tweede viool speelt. Vandaag de dag zijn ze vaak manager, adviseur of CEO. In een organisatie valt ze op door haar gedegen aanpak, perfectionisme, competentie en enorme gedrevenheid. Ze klimt dan ook vaak snel op. Als ze geen academische opleiding volgt, kan ze bijvoorbeeld toetreden tot het bestuur van een vereniging en daar jarenlang de drijvende kracht zijn.
De alfa-vrouw
Een Athena-vrouw is een vrij mannelijke vrouw en die eigenschap wordt versterkt als ze carrière maakt en tussen voornamelijk mannen komt te werken. Haar manier van leidinggeven is directief en in tegenstelling tot de meeste andere vrouwen heeft ze een grote statusgevoeligheid met mannen gemeen. Ze laat graag zien dat ze succes heeft op een ‘mannenmanier’: ze kiest voor de grootste bak als een lease-auto mag uitzoeken, kleedt zich bij voorkeur mannelijk (in krijtstreeppak of een donkerblauwe of zwarte rok) en hecht waarde aan statussymbolen als een eigen kantoor. Ze conformeert zich aan de mannelijke dresscode om er zakelijk en onpersoonlijk uit te zien. Een Athena-vrouw ervaart weinig binding met haar innerlijk en heeft er om die reden geen moeite mee om zich aan dergelijke regels aan te passen: ze ontleent haar identiteit aan haar prestaties en niet aan wie ze van binnen is. Ze heeft geen probleem met asymmetrische verhoudingen en heeft er plezier in om haar positie nadrukkelijk naar voren te schuiven.
Een Athena-vrouw wordt nogal eens getypeerd als ‘bitch’. Men bedoelt daar meestal mee dat ze zich mannelijke gedraagt in die zin dat ze probeert een dominante positie in te nemen en aan anderen leiding te geven. Binnen het patriarchale wereldbeeld hoort een vrouw dat niet te doen, ze hoort zich ontvankelijk, dienstbaar en volgzaam te gedragen. In de afkeuring van dit gedrag bij vrouwen uit zich de verdringing van de maagdelijke archetypen en de maatschappelijke afkeuring van vrouwen die vanuit hun ‘mannelijke kant’ leven. Maar een Athena-vrouw is nu eenmaal een alfa-vrouw. Net zoals er in het dierenrijk dominante alfamannetjes en –vrouwtjes zijn, zijn er onder mensen alfamannen en alfavrouwen. Een Athena-vrouw is geen bitch, ze is een Athena-vrouw en dat betekent dat ze als vrouw een aantal yang-kwaliteiten in zich heeft en die ook gebruikt. En dat doet ze vaak met goed gevolg. Als gevolg van de vrouwenemancipatie komen deze eigenschappen weer terug in het bewustzijn van vrouwen en dat zullen we simpelweg moeten gaan accepteren.
Berekenend, strategisch en afstandelijk
Een Athena-vrouw is calculerend. Ze bekijkt hoe ze haar doel het beste kan behalen en vervolgens gaat ze recht op dat doel af. Ze is eerder pragmatisch dan idealistisch; ze zal genoegen nemen met een werkbare oplossing die moreel misschien wat minder verantwoord is, maar wel het snelst en met de minste weerstand resultaat oplevert. Een Athena-vrouw bedrijft Realpolitik. Ze accepteert de wereld zoals die is en probeert geen verheven, idealistische doelen te bereiken. En ze zit er ook niet mee als anderen achterblijven in de ratrace op weg naar de top. Een Athena-vrouw houdt haar hoofd koel onder stressvolle omstandigheden en laat zich niet meeslepen door haar emoties. Ze is taakgericht en niet mensgericht. Ze kan goed netwerken en daardoor lijkt het alsof ze ontzettend goed met mensen overweg kan, maar in de omgang met anderen mist een zekere warmte. Ze lijkt voortdurend uit te stralen “Wat zit erin voor mij?” en als ze echt op de carrieretoer is, is dat ook zo. Haar sociale vaardigheden zitten in het handig laveren tussen tegenstrijdige belangen en haar vermogen om zich nooit persoonlijk aangevallen te voelen en altijd rationeel te blijven reageren. Daardoor heeft ze diplomatieke vaardigheden. De kunst van de diplomatie is mensen bij elkaar te brengen die eigenlijk tegenover elkaar staan door hen bewust te maken van de het gemeenschappelijk belang. Het gaat in feite niet om ‘aardig vinden’, het gaat om bruggen slaan die een verdere samenwerking mogelijk maken. Als ze niet onder de invloed van mildere archetypen zoals Demeter, Hestia of Persephone staat, kan haar omgang iets mechanisch krijgen omdat ze alleen maar met doelen bezig is en niet met relaties.
De alleskunner
Een Athena-vrouw zoekt voortdurend naar hoe iets beter of efficiënter kan. Dat is een typische Athena-duizendpoot die alles piekfijn kan managen. Ik ben opgegroeid in een overwegend christelijk dorp waar de man kostwinner en vrouw huisvrouw was en daar zag je een bepaald type vrouwen dat me altijd is bijgebleven: van die huisvrouwen die voor elk huishoudelijk probleem een remedie hebben, wiens huis blinkt van voor naar achter, die een enorme moestuin onderhouden en potten vol inmaak in de kelder hebben staan, die op school (soms tegelijk) luizenmoeder, voorleesmoeder en overblijfmoeder zijn, in een vereniging of commissie zitten en dat allemaal naast een soms groot gezin. Athena-eigenschappen komen een vrouw goed van pas als ze een alleenstaande moeder wordt. Ze is zakelijk, pragmatisch, ze zet de tering naar de nering en ze is volledig doordrongen van haar verantwoordelijkheid naar haar gezin toe en het besef dat ze zich ‘mannelijke’ vaardigheden moet aanmeten wil ze het alleenstaand moederschap tot een goed einde brengen. Ze klust in huis om te voorkomen dat ze een dure klusjesman in de arm moet nemen. Ze kan aanvaarden dat ze een baan heeft die ze misschien niet zo leuk vindt en meer uren moet werken dan ze misschien fijn zou vinden, maar waarmee ze wel genoeg verdient om haar kinderen niet in een achterbuurt te laten opgroeien en ze zonder studieschuld te laten afstuderen. De manier waarop ze een probleem oplost is pragmatisch, materieel en nuchter. ´Niet lullen, maar poetsen´ is haar motto. Of: ‘Liever-koekjes worden niet gebakken.’ Waar veel andere vrouwen er een probleem van maken als ze hun comfortzone moeten opgeven, accepteert een Athena-vrouw de consequenties van de doelen die ze wil behalen, volledig.
Het zijn deze Athena-eigenschappen die volwassenen aan hun eigen moeder laten terugdenken als ‘een sterke vrouw’. Vooral jongens die in een eenoudergezin opgroeien, hebben baat bij de Athena-eigenschappen van hun moeder. Er wordt wel gezegd dat opgroeiende jongens een vaderfiguur nodig hebben, maar een pittige Athena-moeder is kordaat en confronterend genoeg om een dwarse puber op het rechte pad te houden. Door haar yang-eigenschappen biedt ze het soort structuur die puberjongens nodig hebben. Ze heeft van nature het ‘En nu is het afgelopen!’ soort dominantie waar een jongen op zoek naar grenzen ontzag voor heeft.
Athena-moeders leren zoons al jong om om te gaan met vrouwelijk gezag. Als een moeder haar zoon behandelt als een soort prins en hem adoreert, zal hij later niet goed met sterke vrouwen, competentie in een vrouw, vrouwelijk leiderschap en weerstand van een vrouw in relaties kunnen omgaan. Moeders die hun zoons geen begrenzingen opleggen, brengen mannen groot die niet leuk zijn voor vrouwen. Mannen die zijn opgevoed door een moeder met Athena-eigenschappen, hebben later respect voor krachtige, doortastende vrouwen die niet bang zijn om grenzen te stellen en respect af te dwingen.
Athena in relaties
Een Athena-vrouw zoekt een man die net zo rationeel en competent is als zijzelf. Ze ergert zich groen en geel aan softe mannen. Ze kan zich niet inhouden, kat ze af en laat ze gewoon vallen. Dat doet ze zowel op de werkvloer als in relaties. Een Athena-vrouw krijgt vaak een relatie met een gelijkgestemde man. Ze worden vaak een ‘power couple’: beide partners werken actief aan hun carrière en zijn daarbij wederzijds coach en inspirator voor elkaar. Ze helpen elkaar omhoog op de maatschappelijke ladder. Het kan daarbij gebeuren dat de man het uiteindelijk toch niet zo leuk vindt dat zijn vrouw hem naar de kroon steekt in haar succes. Dan accepteert een Athena-vrouw dat de relatie uitgaat en gaat alleen verder met haar carrière. Ze is zelfsturend en doelgericht genoeg om daar geen steun bij nodig te hebben. Een dergelijke reactie van een man zorgt voor een waterscheiding tussen vrouwen: zet ze haar eigen doelen door, of doet ze een stapje terug om haar partner te plezieren? Een Athena-vrouw kiest voor het eerste. Het omgekeerde gebeurt ook: Als een Athena-vrouw een glanzende carrière opbouwt en haar man blijft daarbij achter. Ze geniet van de status om ‘de man in huis te zijn’ en het geld te verdienen en vindt het oké als haar man het thuisfront draaiende houdt.
Een Athena-vrouw is niet gepassioneerd. Haar relatie neemt vaak de vorm aan van een samenwerkingsverband. Net als al haar relaties kan haar huwelijk iets afstandelijks hebben. Ze lijkt haar relatie als iets vanzelfsprekends te zien: het loopt net zo gesmeerd als de rest van haar leven. Als haar partner wil scheiden omdat hij het gebrek aan passie als een gemis ervaart, kan een Athena-vrouw compleet verbouwereerd zijn omdat ze niet begrijpt dat iemand daar waarde aan hecht. Ze kan dan reageren met: “Maar ik ben toch altijd redelijk geweest?” zonder te beseffen dat dat nou juist het probleem was. Ze houdt extreem vast aan de gulden middenweg en er valt geen onvertogen woord. Ze kan daarin iets robot-achtigs krijgen.
Athena als moeder
Een Athena-vrouw is geen troetelmoeder. Ze is een gedisciplineerde moeder die geen laksheid van haar kinderen tolereert. Ze holt niet achter haar kinderen aan; op de vraag ‘Ma! Waar zijn m’n schoenen?’ antwoordt ze: “Waar jij ze hebt uitgetrokken!’. Ga ze zelf maar zoeken. Ze leert haar kinderen al jong een gedisciplineerde en ordelijke levenshouding. Ze is een pittige en soms wat pinnige moeder. Kinderen hoeven geen hoog ‘serviceniveau’ van een Athenamoeder te verwachten, maar ze levert haar kinderen met een goede bagage en hoog arbeidsethos in de maatschappij af.
Een vrouw die het carrièrepad heeft gekozen, zal van haar kinderen dezelfde houding verwachten en stoomt hen klaar voor maatschappelijk succes. Onderpresteren is geen optie. Desnoods met huiswerkbegeleiding doet ze er alles aan om haar kinderen zo hoog mogelijk te laten eindigen. Ook als haar kinderen goed zijn in sport, muziek maken of theater, komt het streberige in een Athena-moeder naar boven. Ze staat als een coach langs de zijlijn of in het publiek en doet haar uiterste best om het beste in haar kinderen naar boven te halen. En dat doet ze naast haar eigen, vaak overvolle werkweek. Een Athena-moeder met een carrière heeft een eigenschap die bij moederlijke vrouwen verkeerd valt: ze heeft er geen enkel probleem mee om de zorg voor haar kinderen uit te besteden. Waar een typische Demeter-moeder denkt:’ Je krijgt toch geen kinderen om ze daarna na de crèche te brengen?’ ziet een Athena-vrouw daar geen probleem in. Haar psyche is niet gericht op intieme banden en zoals haar huwelijk dikwijls iets afstandelijks heeft en meer een samenwerkingsverband lijkt dan een liefdesrelatie, ziet ze haar kinderen soms –gechargeerd- als een onderdeel van haar leven dat net als de rest, gemanaged moet worden. Ze kiest nu eenmaal voor haar eigen intellectuele ontplooiing en als dat betekent dat haar oppas de eerste stapjes van haar kind ziet in plaats van zijzelf, dan betaalt ze die prijs zonder erover te zeuren.
Carriere-vrouwen blijven vaak kinderloos blijven want in het moederschap komt de ‘genderschizofrenie’ die Athena-carrièrevrouwen eigen is, genadeloos naar boven: ze kan zich in alle opzichten als een man gedragen en daar succes mee boeken, maar één vrouwelijk aspect van zichzelf kan ze niet uitvlakken en dat is haar vermogen om kinderen te krijgen. Als een Athena-vrouw weinig invloed van Demeter heeft, zal ze niet erg moederlijk zijn en kan kinderen krijgen beschouwen als een verantwoordelijkheid naar de maatschappij. Ze kan ‘zoals het heurt’ twee stuks kroost op de wereld zetten en ze zonder veel omhaal iedere dag naar de crèche brengen want haar carrière gaat boven alles. Ze zal tot ver in de zwangerschap doorwerken en kan op pure wilskracht haar zwangerschapskwaaltjes verbergen. Ze durft zich, conform het mannelijke patroon, niet zwak te tonen uit angst haar positie te verliezen en zal daarom een minimum aan zwangerschapsverlof opnemen. Klassieke Amerikaanse tiger moms werken dikwijls door tot aan de bevalling en er zijn zelfs Athena’s die tussen de ontsluitingsweeën door artikelen schrijven of contracten tekenen.
De schaduwkanten/de verdringing
De schaduwkanten van het Athena-archetype hebben te maken met een overdreven nadruk op rationele en logische capaciteiten en een te sterke identificatie met masculiene eigenschappen. Een Athena-vrouw is daarmee het prototype van de geëmancipeerde moderne vrouw die almaar doorholt en het contact met zichzelf verliest.
Gekwelde houding ten aanzien van vrouw-zijn en moederschap
Een Athena-vrouw is van zichzelf heel sterk, maar ze is ook bang om zwak te zijn. Ze lijkt zich soms te schamen voor haar vrouwelijkheid en is vastbesloten haar werk niet te laten lijden onder haar vrouw-zijn. Ze kan, als ze moeder wordt, overvallen worden door de impact van het moederschap. In haar hoofd had ze zich misschien voorgesteld om met haar slimme, efficiënte aanpak het moederschap er ‘even bij te doen’. Ze kan dan hard met haar neus tegen de realiteit aanlopen als blijkt dat het moederschap veel ingrijpender is dan ze had gedacht. Ook kan, zodra haar baby er is, Demeter ineens opspelen en kan ze veel meer prioriteit aan haar kind willen geven dan ze had gedacht dat ze zou doen. Waar meer traditionele vrouwen zich schuldig kunnen voelen over hun maatschappelijke ambities, kan een Athenavrouw zich soms schuldig voelen over het feit dat ze eigenlijk heel graag wil moederen. Soms is ze werkelijk niet geïnteresseerd in het moederschap, maar ze kan ook afzien van kinderen omdat ze de confrontatie met het feit dat ze uiteindelijk toch een vrouw is, niet aanwil. Ze kan niet altijd accepteren dat zwangerschap, bevalling en moederschap ingrijpende gebeurtenissen zijn die veel energie, aandacht en tijd kosten. Ook omdat ze psychisch vaak onbuigzaam is, kan ze situaties die haar scherpe oordeel over ‘moeder-moeders’ zouden kunnen veranderen, liever vermijden. Ze kan dan haar hele leven een succesvolle, geharnaste, maar emotioneel lege powervrouw blijven.
Patriarchaal georiënteerd
Een Athena-vrouw wil per se daar zijn waar de belangrijke beslissingen genomen worden. Onder het patriarchaat heeft dat betekend dat ze haar vrouwelijkheid moest afleggen en zich als een man gedragen. Een Athena-vrouw is geen tuttelvrouw, maar haar absolute schaduwkant is het zodanig verraden en afvallen van haar vrouwelijkheid dat ze in feite een voorvechter van een door mannen gedomineerde cultuur is. Ze accepteert klakkeloos masculiene waarden als de enige juiste en is vaak fel gekant tegen maatregelen als vrouwenquota en een positief discriminatiebeleid. Zij heeft het op eigen kracht gered, vrouwen die ondersteuning nodig hebben zijn in haar ogen frêle prinsesjes die niets in de top te zoeken hebben. Ze vergeet daarbij dat ze weliswaar heel hard heeft gewerkt voor succes, maar dat in een mannenwereld haar attitude ook de enige is die wordt geaccepteerd, waardoor mildere vrouwen bij voorbaat minder kans hebben om het zover te schoppen. Ze heeft niet altijd door dat ze haar succes deels te danken heeft aan het feit dat ze bereid is zich te conformeren aan masculiene waarden.
In extreme gevallen heeft een Athena-vrouw zo’n sterke mannelijke identificatie dat ze haar vrouw-zijn ontkent. Ze kan mannen in alle opzichten gaan kopiëren en op andere vrouwen neerkijken als onambitieuze, gemakzuchtige en luie verwende prinsesjes die hun maatschappelijke achterstandspositie aan hun eigen vrouwelijke gedrag te danken hebben. Moeten ze maar wat mannelijker worden. Het komt niet bij haar op om de dominantie van masculiene waarden ter discussie te stellen. Ze kan zelfs zover gaan dat ze zich als een soort ‘derde sekse’ gaat gedragen. Ze is geen man, maar wil geen vrouw zijn. Ze wordt een soort hybride tussenvorm met de nadruk op mannelijke gedragingen. Ze gaat er prat op dat voor een vrouw alles mogelijk is zolang je maar hard genoeg werkt, maar weigert zichzelf te zien als een vrouw. Ze probeert soms zelfs fysiek op mannen te lijken door het dragen van broekpakken in ‘mannenkleuren’, schoudervullingen en een kort kapsel. Sommigen verlagen zelfs onbewust hun stem om mannelijker te lijken. Ik heb Athena-moeders meegemaakt die naar eigen zeggen ‘blij waren dat ze zoons hadden gekregen, want ze hadden niet geweten wat ze met een dochter hadden aangemoeten’. Zo’n vrouw is in feite totaal vervreemd van haar eigen geslacht.
Veruiterlijking
Als een Athena- vrouw emotioneel gekwetst wordt, kan ze alle intimiteit buitensluiten en zich begraven in haar werk. Hoewel ze professioneel alles voor elkaar lijkt te hebben, kan haar privéleven leeg zijn, áls ze dat al heeft. Omdat ze zelf gelooft dat ze alles kan en dat ook wil uitstralen, is haar leven soms een aaneenschakeling van lange werkdagen, sporten met collega’s, overwerken en sociale contacten. Ze kan vergeten om aandacht aan haar eigen innerlijk te besteden. Omdat haar bewustzijn buiten haarzelf is gecentreerd, geeft ze weinig aandacht aan haar psyche of haar leefomgeving. Ze mist dat ook niet. Ze lijkt soms bang te zijn om naar binnen te gaan en daarom haar leven te vullen met werkweken van 60 uur. Ze weet niet hoe ze een vrouwenvriendschap moet aangaan en onderhouden en als ze met mannen omgaat, zullen ze vaak samen sporten. Een Athena-vrouw is altijd bezig en vergeet de waarde van stilstaan en reflectie. Ze heeft een soort contract met masculiene waarden en trapt hiermee in dezelfde valkuil als menig man: haar hele leven veruiterlijkt, ze hangt haar zelfwaardering op aan haar succes, ze weet niet meer hoe ze naar binnen moet gaan of reflecteren.
Gebrek aan zusterschap
Een Athena-vrouw kan ronduit gemeen zijn tegen andere vrouwen. Veel Athena’s die opklimmen op de maatschappelijke ladder, hebben de neiging om vrouwen die hetzelfde willen, terug naar beneden te duwen. Ze is in dat opzicht heel schizofreen, want ze heeft de patriarchale gewoonte aangenomen om geen vrouwen boven je te dulden terwijl ze zelf een vrouwelijke leider is! Veel topvrouwen die terugkijken op hun carrière, verzuchten regelmatig dat ze best wat vriendelijker voor andere vrouwen die ook hogerop wilden, hadden kunnen zijn. Feministische organisaties-die vaak een Artemis-inslag hebben en sterk leunen op zusterschap- hebben carrière-Athena’s vaak kwalijk genomen dat ze zo onsolidair zijn met hun eigen geslacht. En dat is ook wel terecht. Athena-vrouwen lijken het meest te profiteren van de verworvenheden van de vrouwenbeweging en zijn er tegelijk het minst solidair mee.
Een Athena-vrouw heeft vaak niet echt geleerd om met vrouwen om te gaan. Door haar competitieve natuur heeft ze als kind vaak weinig vriendinnen gehad en meisjes-meisjes vond ze toch al nooit interessant. Ze omringt zich graag met winnaars en afwachtende, feminiene meisjes zijn in haar ogen verliezers die hun tweederangs positie aan hun eigen houding te danken hebben. Ze heeft geleerd om neer te kijken op de zachte krachten. Ze identificeert zich met de machtige eik, maar beseft niet dat ook die is begonnen als een klein, kwetsbaar kiemplantje.
Ze mag leren om troost te vinden in de zachte, dragende kracht van vrouwen die zusters zijn. Het belang van je hart luchten en delen begrijpt ze niet altijd. Ze vindt het ‘geouwehoer over issues’ en ziet het als datgene wat vrouwen verhindert om succesvol te zijn: je altijd richten op het negatieve en niet doorpakken. Omdat ze mannelijke patronen kopieert heeft ze een blinde vlek voor de negatieve uitwassen van de mannelijke benadering en bedekt die met de mantel der liefde. Alles wat mannen doen is goed, en vrouwen zijn zemelaars in haar beleving. Toen ze besloot dat ze bij de winnaars wilde horen, is ze het feminiene gaan minachten en onderschatten. Hierdoor sluit ze zich af voor de bron van vrouwelijke kracht. 
Onbuigzaam
Vanuit haar rationele en pragmatische denkwijze is ze van mening dat zwakte een keuze is en verliezers niet moeten zeuren-hadden ze maar sterk moeten zijn. Een carrièrevrouw liet zich ooit in de media ontvallen dat vrouwen moeten ophouden met zeuren en ‘gewoon’ minstens 50 uur per week moeten gaan werken. Ze ging er volledig aan voorbij dat niet iedereen het intellect of de passie heeft voor een dergelijke carrière. Omdat dergelijke vrouwen zelf zo’n onuitputtelijke energie hebben en niet relatiegericht zijn, vergeten ze dat veel andere mensen aan het eind van de dag gewoon moe zijn en naar huis en hun gezin willen. Ze is niet alleen hard voor anderen maar ook voor zichzelf. Ze legt de lat extreem hoog en haar soms onmogelijke doelen niet halen of als gevolg daarvan burn-out raken kan ze opvatten als persoonlijk falen. Ook in therapie gaan-wat voor een niet reflectieve vrouw als zij eigenlijk een noodzaak is- is voor haar een enorme stap.
Mogelijkheden tot groei
Mild worden
De uitdaging voor een Athena-vrouw is om minder vernietigend in haar oordelen te worden en meer begrip voor haar meer feminiene en ontvankelijke seksegenoten te krijgen. Omdat ze zelf zo’n scherp verstand heeft, kan ze niet goed begrijpen dat het voor vrouwen met het diffuse bewustzijn van de kwetsbare godinnen lastig is om hun persoonlijke doelen zo scherp te formuleren als zijzelf doet en dat anderen keihard moeten buffelen voor wat haar zo gemakkelijk afgaat.
Haar ziel ontdekken
Een Athena-vrouw kan zich er op een gegeven moment van bewust worden dat ze weliswaar in veel dingen goed is, maar nergens haar ziel in legt. En dat kan ze als een gemis ervaren. Omdat ze verstandelijk en methodisch te werk gaat, krijgt ze weliswaar veel voor elkaar, maar haar benadering mist gevoel. Om haar gevoel te leren ontwikkelen, moet ze haar subjectieve, feminiene, ontvankelijke kant ontwikkelen. Dan leert ze het verschil tussen een instrument bespelen en musiceren. Ze mag leren haar levenstempo te vertragen en dingen op zich te laten inwerken. Ze kan een dure reis boeken om de ervaring van een zonsondergang op een tropisch strand te scoren-die kan ze aftikken op haar bucketlist-, maar moet moeite doen om die zonsondergang ten volle te ervaren. Dan moet ze haar verstand uitschakelen en dat is voor haar moeilijkste wat er is. Vaak lukt dat pas als ze uit de ratrace stapt, want die houdt haar vast in haar rationele, linkerhersenhelftvaardigheden. Of als ze een burn-out krijgt en noodgedwongen rust moet nemen. Of wanneer ze een periode werkloos wordt, ziek wordt, of besluit haar leven een andere wending te geven. Een Athena-vrouw moet letterlijk afstand doen van haar Athena-eigenschappen om de zintuiglijkheid, rijkdom en volheid die horen bij het vrouw-zijn te ontwikkelen. En dan kan ze ontdekken dat die ‘zwakke’ kant van vrouwelijkheid, die ze altijd heeft vermeden, de bron is van ware levensvreugde.
Haar vrouw-zijn aanvaarden
Een Athena-carrièrevrouw lijkt de mensheid op te delen in mannen (die zijn oké), vrouwen (dat zijn slome truttebollen) en zijzelf (zij is de enige vrouw die het licht heeft gezien en zich identificeert met de superieure mannelijke eigenschappen). De uitdaging voor een Athena-vrouw is het accepteren van haar vrouwelijke eigenschappen. Die kan ze aanspreken door zich eens te laten bemoederen en troosten in plaats van altijd sterk te zijn. Ze kan leren de wereld te bekijken door de ogen van een kind en het meisje, dat ze nooit is geweest, in zichzelf toe te laten. Ze kan iemand vertroetelen en ontdekken dat het leuk is om iemand gewoon een plezier te doen om het plezieren zelf. Ze kan leren haar vrouwenlichaam als een thuis en tempel te aanvaarden, het lief te hebben en ervan te genieten. Het te beschouwen als de tempel waarin het wonder van bevruchting, zwangerschap en geboorte zich voltrekken, in plaats van die te zien als die vervloekte vrouwelijke eigenschap die vrouwen tegenwerkt op de arbeidsmarkt. Ze kan leren contempleren en de tempel in haar innerlijk ontdekken, in plaats van zich te richten op de eeuwig roepende plicht in de buitenwereld. Als ze haar vrouwelijkheid in zichzelf durft toe te laten, merkt ze, dat vrouw-zijn een natuurlijk gegeven is en geen ‘pathologie’.
Hulp van andere godinnen
Een Athenavrouw kan van Artemis leren om zusterlijk met andere vrouwen om te gaan, van Hestia leren om niet zo scherp te oordelen en intuïtiever en beschouwelijker te zijn, van Hera leren dat het belangrijk is om iemand in je leven te hebben en trouw te zijn, van Demeter leren om hartelijk en moederlijk te zijn naar andere mensen toe en te accepteren dat niet iedereen op zichzelf aangewezen kan zijn, van Persephone leren om ontvankelijk en speels te zijn en niet altijd alle verantwoordelijkheden op je schouders te dragen en van Aphrodite leren om zinnelijk te zijn en dat je best van je vrouwelijkheid mag genieten.
De pre-patriarchale oeressentie
Het Athena-archtype heeft een belangrijke rol gespeeld in de overgang van verzamelen-jagen naar landbouw. Toen aan het einde van de laatste IJstijd de temperatuur steeg en de kudden wild verdwenen, hebben vrouwen de overgang van een nomadische, op de natuur aangewezen leefwijze naar landbouw, een vaste woonplaats en uiteindelijk het ontstaan van de beschaving gerealiseerd. Het Athena-archetype bewijst dat dingen uitvinden, het realiseren van een abstract idee, hard werken en leidinggeven beslist geen archetypische mannentaken zijn. Vrouwen hebben dat duizenden jaren lang met zeer goed gevolg gedaan (1).
De Athena uit de Griekse mythologie die is geboren uit Zeus is een gepatriarchaliseerde versie van de oorspronkelijke Athena. De ´oer-Athena´ is een matriarchale godin die is opgegaan in het Griekse Pantheon (2). Net zoals de masculiene houding van sommige carrierevrouwen een aangenomen houding is, is de cultus en mythologie van Athena beïnvloed door een patriarchale cultuur. De oorspronkelijke Athena is een wijsheidsgodin met matriarchale eigenschappen. Net zo zit die matriarchale ‘oerlaag’ nog altijd in vrouwen die zich over-identificeren met mannelijke eigenschappen. 
De patriarchale wond
Athena’s strategie om met de depreciëring van het vrouwelijke om te gaan, is om haar vrouwelijkheid af te leggen en met de mannen mee te doen. Dat is voor haar niet moeilijk, want ze grossiert al in ‘mannelijke’ eigenschappen. Ze heeft zichzelf wijsgemaakt dat vrouwelijkheid en vrouwelijke kwaliteiten minderwaardig zijn en voelt zich daarom niet comfortabel met zichzelf als vrouw. Om die reden is ze vijandig naar andere vrouwen toe en identificeert ze zichzelf met mannelijke eigenschappen.
Wat zou de godin Athena je willen meegeven?
“Koester je verstand, het is een prachtig instrument. Niets in het leven overkomt je, je hebt altijd een keuze. Gebruik die keuze. Het is je taak te ontplooien wat je aan gaven hebt meegekregen. Het leven is een aaneenrijging van gebeurtenissen. Zorg dat je middenin die gebeurtenissen staat. Wees niet bang dat je te zwak bent om gedisciplineerd te zijn. De dingen goed en netjes te doen, is een keuze, geen gave. Er is schoonheid in het cultiveren van je eigen geest. Gebruik je geest op elke manier die je kunt. Schaaf haar bij en ontwikkel haar.”
Bronnen
(2) Marguerite Rigoglioso. The Cult of Divine Birth in Ancient Greece. Palgrave macmillan, 2009.
(1) Annine van der Meer. Van Venus tot Madonna. Pansophia Press. 3e druk, 2015
Bolen, Jean Shinoda. Godinnen in elke vrouw . Een nieuwe psychologie voor de vrouw. Uitgeverij Lemniscaat, 9e druk. 2001.
Brenters, Marlies. Een Vrouw Heeft Zeven Gezichten. Uitgeverij Artemis
