We hopen allemaal dat onze kinderen uitgroeien tot zelfstandige, zelfbewuste, zelfverzekerde en gelukkige volwassenen. We beseffen ook allemaal dat de basis daarvoor in de kindertijd wordt gelegd en dat wij daar dus invloed op uitoefenen. Wat we volgens mij onvoldoende beseffen is dat onze opvoeding zich vaak richt op korte termijn resultaten. En dat die nog wel eens negatief uitpakken als het om onze hoop voor de lange termijn gaat.
Regels, afspraken, verboden en geboden zijn nuttig en nodig bij het opvoeden. Ze hebben echter ook een negatieve bijwerking, zou je kunnen zeggen. Ze zorgen er namelijk voor dat kinderen leren om volgzaam te zijn, te doen wat hoort en verhinderen dat kinderen zelf nadenken. Ik wil hier daarom pleiten voor een minimale set aan regels bij het opvoeden en daarnaast maximale vrijheid. Hoeveel minimaal en maximaal is, zal per gezin en per kind verschillen en het vinden van de juiste balans daartussen is dus de opdracht voor ons allemaal.
Jas aan
Een voorbeeld dat ik regelmatig om me heen zie, is het volgende. Veel ouders hebben de neiging om te bepalen hoe warm of luchtig hun kinderen gekleed moeten gaan. Zij bepalen of het lange of korte mouwen mogen worden en of de jas wel of niet aan moet. Voor de korte termijn mogelijk handig omdat de kleding van je kind past bij het weer van dat moment.
Voor de lange termijn ontneem je je kinderen echter de kans om zelf te leren inschatten welke kleding handig of passend is. Je ontneemt ze de kans om een oplossing te vinden voor een foutieve inschatting. En je zorgt ervoor dat zij (onbewust) gaan denken dat zij niet in staat zijn om zelf in te schatten wat goed voor ze is. Kortom: je maakt ze dus afhankelijk van jou. Doe je dit met meer dingen, dan is de kans klein dat jouw kind een zelfstandige en zelfverzekerde volwassene wordt, of niet?
Regels gaan voor
Een ander voorbeeld komt van de school van mijn kinderen. De regel is dat als de bel gaat je direct naar binnen moet. Mijn kinderen deden dit laatst niet omdat er een vriendinnetje verdrietig was en niet naar binnen wilde. Ze probeerden haar te troosten en haar mee naar binnen te nemen. Toen dit niet lukte hebben ze een juf opgehaald.
De juf reageerde door mijn kinderen op de regel te wijzen en de verwachting uit te spreken dat ze de volgende keer direct naar binnen gaan, ook als er een vriendinnetje verdrietig is. Mijn oudste is geneigd te doen wat er gevraagd wordt, zelfs als dat betekent dat ze haar vriendinnetje de volgende keer aan haar lot over moet laten. Met deze focus op de regel leren ze haar op school dus dat volgzaam zijn belangrijker is dan je bekommeren om het welzijn van iemand anders. Niet bepaald een les die je een kind zou willen leren als je oog hebt voor het geluk en welzijn op de lange termijn toch?
We doen het zelf ook
Op basis van het voorbeeld van school zal bijna iedereen zeggen dat regels niet het belangrijkste zijn, maar ook wij vragen vaak van onze kinderen om de regels te volgen in plaats van dat we ze de ruimte geven om hun hart te volgen. Zo geven we onze kinderen bijvoorbeeld opdracht om hun kleren schoon te houden terwijl ze eigenlijk graag in het zand willen spelen. We leren ze daarmee dat de buitenkant belangrijker is dan de binnenkant.
Zelfonderzoek
Kijk eens op basis van deze voorbeelden hoe het in jullie gezin is. Hoeveel regels, afspraken, verboden en geboden hebben jullie eigenlijk? Schrijf ze allemaal maar eens op. En hoeveel daarvan hebben effecten die je liever niet wilt? Welke effecten zijn dat? Schrijf dat er maar eens achter. Schrik je daarvan? Mooi! Want je hebt nu de kans om het anders te doen.
Jouw minimum set
Met welke minimum set regels zou jullie gezin nog prima kunnen functioneren? Met andere woorden, welke zijn echt noodzakelijk en welke zou je kunnen laten varen of kunnen aanpassen? Loop eens door je lijstje en onderstreep de regels met de meest vervelende lange termijn effecten. Kijk dan per regel of je deze wilt handhaven, wilt loslaten of wilt aanpassen. Ga daarna verder met de regels waarvan de negatieve bijwerkingen minder groot zijn en eindig met de regels die volgens jou geen negatieve effecten hebben.
Lastig?
Vind je dat lastig om te doen, dan kun je ook eens terugkijken op je eigen jeugd. Welke regels waren er bij jullie thuis? En welke nadelige gevolgen hebben die voor jou gehad? Van welke heb je nu misschien nog steeds last? Hoe zou je het graag gehad willen hebben? En kijk dan nog eens opnieuw naar jullie eigen set aan regels.
Gefeliciteerd
Heb je regels, afspraken, verboden en geboden geschrapt of aangepast? Gefeliciteerd! Je hebt een heel grote stap gezet naar opvoeden met oog voor de lange termijn! Nu kun je er in de praktijk mee aan de slag. Natuurlijk zal dat lastig zijn. Je zult af en toe automatisch in oude regels vervallen. Dat geeft niks. Herinner jezelf er iedere keer weer aan waar je het voor doet en begin vol goede moed opnieuw.