“Mag ik je iets vragen?”. En ook: “Mag ik er even langs?” en “Mag ik je onderbreken?”. Formuleer jij je verzoeken op deze manier, omdat je ooit geleerd hebt dat dit respectvol is? Of leer je je kinderen dat het beleefd is om te vragen of ze wat te drinken mogen pakken en verwacht je de vraag: “Mag ik van tafel?” als jullie klaar zijn met eten? Het op deze manier formuleren van je verzoeken is een eenvoudige manier om uit verbinding te gaan met jezelf én met de ander en vormt een directe basis voor ongelijkwaardigheid, durf ik te stellen. Voor mij een belangrijke reden om mijn verzoeken voortaan op een andere manier te formuleren en dat mijn kinderen voor te leven.
Mogen of eisen?
Door in een verzoek een ‘mag ik’ te gebruiken, plaats ik mijzelf onder de ander. Ik geef de ander macht wanneer ik om goedkeuring vraag en haal mezelf daarmee uit mijn kracht. Het omgekeerde alternatief is mezelf boven de ander plaatsen, door een eis te formuleren: “Stil zijn nu!” of “Je moet eens even goed naar me luisteren!”. Wanneer iemand op deze manier communiceert, voel ik naast irritatie vaak ook boosheid opkomen. Het is de pijnlijke herinnering aan de momenten van machteloosheid, waarbij een ander boven mij stond, voor mij ging bepalen, al dan niet op basis van een positie met (vermeende) autoriteit. Het zijn de stemmen van een ouder, leerkracht, sportcoach of klasgenoot waaraan mijn innerlijke kind geen prettige herinnering heeft. Het zijn de momenten dat ik me klein voelde, terwijl ik behoefte had aan autonomie. Het refereert direct aan mijn ideeën over onrechtvaardigheid omdat ik geen genoegen wilde nemen met ‘omdat het zo hoort’ of ‘omdat ik het zeg’.
Gelijkwaardigheid en verbinding
Zowel het mogen als het eisen in de communicatie, geeft geen uiting aan mijn behoefte aan gelijkwaardigheid in het contact met de ander. Voor mij is gelijkwaardigheid daarnaast een belangrijke waarde om in verbinding te kunnen blijven met elkaar. Deze verbinding ís er hoe dan ook, maar hoe ik de verbinding beleef, komt sterk terug in de wijze waarop ik met mijn medemens communiceer. Wanneer ik van hart tot hart wil communiceren, geef ik de voorkeur aan een taal die dat ondersteunt: geweldloze communicatie. Geweldloze communicatie of nonviolent communication, wordt dan ook wel verbindende communicatie genoemd.
Emotionele volwassenheid
Gelijkwaardigheid betekent voor mij dat ik mijn kracht niet weggeef aan de ander. Ik erken dat de ander net zo’n wezenlijke rol speelt in dit universum als ik dat zelf doe. Gelijkwaardigheid in de communicatie geeft voor mij uiting van de essentie van de ander zien, jezelf herkennen in die ander. In een contact met van twee kanten emotionele volwassenheid, is die gelijkwaardigheid een kenmerk.
Maar dan?
Natuurlijk zijn er ook bij mij in huis die pijnlijke momenten, dat mijn kinderen mij spiegelen, mijn vermoeidheid tot in iedere vezel van mijn lijf voelbaar is, ik me machteloos voel en me te laat realiseer dat ik de verbinding met mezelf kwijt was: mijn grenzen niet voldoende bewaakt heb en meer heb gegeven dan ik te geven had. Het maakt me verdrietig als ik mezelf hoor praten vanuit ongelijkwaardigheid naar mijn kinderen of naar geliefden in mijn omgeving: de verbinding tussen ons is dan weg. Gelukkig is de basis van liefde er wél en verzucht mijn zoon: “Ook al zijn we boos nu mama, we houden nog steeds van elkaar.” Dat zijn de momentjes dat ik de liefde tussen ons zo duidelijk kan voelen stromen en van daaruit wordt de verbinding hersteld. Vanuit empathie naar elkaar en naar mezelf kan het contact opgepakt worden.
Programmering
Het is voor mij wonderlijk om de onvoorwaardelijke liefde die ik voor een ander kan voelen tot zijn recht te laten komen in mijn dagelijkse communicatie: voor mij is dat een grote oefening. Het eisen, waarmee ik mij boven de ander plaats, de kracht van een ander weg wil nemen, ook dat past daar niet bij. Het was een manier om mijn behoefte aan veiligheid te vervullen, een strategie die niet langer passend is voor wie vanuit liefde wil leven. Een stukje programmering, de voorbeelden die ik veel gezien heb, die overgegeven zijn aan elkaar, maar ook bewust veranderd kunnen worden.
Hoe dan wel?
Hoe formuleer ik mijn verzoek dan op een manier die wél tot verbinding leidt? In de eerste plaats, verbind ik met mezelf, zodat ik duidelijkheid krijg welke behoeften van mij een rol spelen. Daarmee creëer ik ruimte voor mijzelf én diegene aan wie ik een verzoek formuleer: een nee is okay! Ik ben me er immers zelf bewust van dat er meerdere manieren zijn om mijn behoefte te vervullen, waardoor de kans groter is dat er ook geen eis gehoord wordt, zelfs als ik mijn verzoek zo goed bedoeld geweldloos communiceer. Vervolgens bied ik de ander ruimte om met zichzelf te verbinden én daarna met mij, door te vragen om een reactie. Wil de ander mijn leven verrijken door op mijn verzoek in te gaan óf heeft de ander een alternatief? Dat kan een voorstel zijn wat beter aansluit bij de behoeften van de ander.
Ingewikkeld?
Klinkt het ingewikkeld? Mijn kinderen laten me zien dat als je in verbinding bent met jezelf, het eigenlijk heel natuurlijk gaat. Mijn zoon zegt zo: “Mama, ik ga naar de speeltuin, is dat okay?”. Hij formuleert een verzoek dat past bij zijn behoefte aan autonomie en spelen en geeft mij de gelegenheid om te onderzoeken of mijn behoefte aan veiligheid nog vervuld wordt, als hij zelfstandig naar de speeltuin vertrekt. Ik kan reageren met: “Nou… Ik wil nog even de was ophangen, ik wil liever samen naar de speeltuin gaan zodat ik je kan zien spelen. Hoe is dat voor jou?”. Zijn reactie daarop kan bevestigend zijn, want samen naar buiten gaan vervult ook nog eens zijn behoefte aan liefde en gezien worden. Zijn reactie is doorgaans anders (geduld is van ons allebei niet de sterkste kant): “O nee hè? Nog langer wachten? Ik verveel me zo.” Die reactie geeft mij inzicht in hoe blij ik hem kan maken door nu wel op zijn verzoek in te gaan. Die was hang ik zo maar wat later op, want ik kan erg genieten van hem heerlijk buiten zien spelen.
Uitingen van liefde
Zeggen wat ik zélf wil, is voor mij nog wel eens ongemakkelijk. Eerder schreef ik daarover al dat het oordeel om egoïstisch gevonden te worden in mijn leven ingebakken zat en het een proces was om te zien dat zeggen wat je wilt betekent dat je verantwoordelijkheid voor jezelf neemt. Steeds vaker merk ik dat de behoefte aan duidelijkheid bij de ander vervuld wordt, als ik simpelweg zég wat ik wil. Ik voel me opgelucht als ik merk dat wat Marshall Rosenberg ontdekte, ook door mij zo ervaren wordt. Mensen worden zélf gelukkig als ze weten hoe ze het leven van een ander kunnen verrijken en vervolgens kunnen kiezen om dat te doen! Het zijn uitingen van liefde op iedere mogelijke wijze.
Kwetsbaar
“Ik wil graag buiten lunchen, gaan jullie met mij mee?”, “Ik heb zin om nog een keer te dansen, wil jij dat ook?”, “Ik ga even op mijn bed liggen om uit te rusten, is dat okay voor jullie?”. Ik voel de ruimte om een “Nee, ik vind het te koud”, of “Nee, ik ben te moe” of “Nee, ik wil liever dat je in de kamer blijft” te kunnen incasseren, want ik ben niet afhankelijk van de ander om mijn behoeften te vervullen. Het blijft wat kwetsbaar voelen nog voor mij, om te uiten wat ik werkelijk wil, om te vragen om een reactie. En toch wil ik graag emotioneel volwassen kunnen communiceren: vanuit gelijkwaardigheid.
Ik ben nieuwsgierig of er na het lezen van dit artikel bij jou een situatie op komt waarbij je gelijkwaardigheid in jullie communicatie mocht ervaren. Wil je die in een reactie op dit artikel plaatsen, ter inspiratie voor elkaar? Of wil je wellicht een situatie delen waarbij je je afvraagt hoe de behoefte aan gelijkwaardigheid meer vervuld kan worden, zodat ik met je mee kan denken?
Boekentip: Geweldloze communicatie van Marshall B. Rosenberg
