“Isabelle, jij bent niet verantwoordelijk voor hoe een ander zich voelt.” Ik herinner me nog de ontzetting die ik voelde, bij het horen van deze woorden. Ik voelde me verbaasd en zelfs wat geamuseerd, omdat deze woorden in gingen tegen alles wat ik tot nu toe zo anders ervaren had. Misschien was het ongemakkelijkheid, omdat het van mij gedrag impliceerde, dat zich buiten mijn comfortzone bevond? Hoe hielp Geweldloze Communicatie mij om zelf verantwoordelijkheid te nemen?
Vacuüm
Voor mij was het vertrouwd om me te richten op de ander. Mijn empathisch vermogen was groot genoeg om me razendsnel te kunnen verplaatsen in de beleving van de ander. Hoe beter ik mensen leerde kennen, hoe ‘gewoner’ en voor mij vanzelfsprekender het werd dat ik me op hen richtte. Niet heel verwonderlijk wellicht, want overal kwam ik mensen tegen die het ‘moeilijk’ hadden: in het welzijnswerk, in het onderwijs, in mijn vriendenkring en familie. Gevoelig en lief en een luisterend oor: een prachtig recept om de hele les rondom verantwoordelijkheid nemen naar me toe te trekken. Hoewel ik de illusie al jaren ontgroeid was, dat ik diegene was die een ander kon redden, leek ik vast te zitten in een vacuüm. Een vacuüm dat mijn energie wegtrok en waarbij ik overbleef met een portie gevoelens die niet bij mij hoorde, maar waar ik me wél verantwoordelijk voor voelde.
Universele behoeften
Marshall B. Rosenberg gaat in zijn model van Geweldloze Communicatie uit van universele menselijke behoeften. Bij het horen van het woord “behoeften” alleen al, stuiterde ik bijna mijn stoel uit vanwege de weerstand. Mijn associaties met dat woord creëerde een beeld van een behoeftig en afhankelijk persoon die gered moest worden door iemand die haar tekorten kon vullen. Dat beeld vulde mij met ontzetting! Ik weigerde mezelf in een slachtofferrol te zien. Niets bleek minder waar, want Rosenberg opende een wereld voor mij, waarin ik veel inzicht opdeed over hoe ik me juist onafhankelijker kon maken van anderen. Hier vond ik mijn antwoord op de vraag wat verantwoordelijkheid nemen in de praktijk betekent.
Beginnen bij mezelf
Zoals ik eerder beschreef hoe mijn wens om me met een ander te verbinden, begon met het verbinden met mezelf middels geweldloze communicatie, zo begon mijn antwoord op verantwoordelijkheid nemen eveneens bij mezelf. De vanzelfsprekendheid waarmee ik me op een ander richtte, had ertoe geleid dat ik onbekend was met het nemen van verantwoordelijkheid voor mezelf. Hoe kon ik dan weten welke gevoelens van mij waren en welke van de ander? Eén van de vragen waar ik mee worstelde en die me eindeloos energie kostte.
Wat wil jij?
De vraag “Wat wil jij?” was er ook zo een. Voor de mensen om mij heen leek het misschien alsof ik dat maar al te goed wist. Ik hou van leren, heb behoorlijk wat doorzettingsvermogen en pak graag aan. Door veel (nieuwe) dingen te doen, zo het leven te ervaren, leek het wellicht alsof ik goed wist wat ik wilde. Dat kon ik mezelf althans jarenlang wijsmaken. Maar uiteindelijk bleek ik in een leven beland dat ik helemaal niet wilde en waar mijn lichaam en hart tegen in opstand kwamen. Het was niet mijn leven maar het leven van iemand die zich (onbewust) gericht had op haar omgeving. Want hoe vaak had ik bij mezelf onderzocht wat ik ergens bij voelde, welke behoeften er voor mij waren die daardoor vervuld of onvervuld werden? Logischerwijze kwam ik niet aan bij wat ik wilde. Ik was gewend om me te richten op alles wat buiten mezelf lag en had daarmee ontlopen dat ik de verantwoordelijkheid voor mezelf nam. Mijn leven was een afspiegeling van (niet eens uitgesproken) verwachtingen van anderen, in plaats van een leven gecreëerd op basis van authenticiteit, waarmee ik zelf gelukkig kon zijn.
Egoïstisch
De vraag “Wat wil ik?” is een vraag die ik voor mezelf ging leren beantwoorden met de stappen van Geweldloze Communicatie. Het betekende dat ik me op mezelf ging richten, wat spannend en ongemakkelijk voelde. Het voelde – zeker in het begin – onveilig. De overtuiging dat ik egoïstisch was door me op mezelf te richten, zat er goed ingebakken bij mij. Zou ik, in een wereld vol oordelen, kunnen stoppen met mezelf veroordelen? Kon ik omarmen dat ik niets meer en niets minder was dan een mens, met gevoelens, én met menselijke behoeften?
Stil staan
De eerste stap in het model van Geweldloze Communicatie is het observeren, het waarnemen zonder oordelen. Vervolgens geeft mijn hart me aanwijzingen: de tweede stap is het voelen wat er in mij leeft. Hierna volgen de behoeften, die al dan niet vervuld worden. Op basis daarvan kan ik gaan verwoorden wat ik wil. Hierbij kan ik zowel mezelf een verzoek doen als een ander verzoeken. Door een verzoek te formuleren neem ik verantwoordelijkheid om mijn behoeften te (kunnen gaan) vervullen. Voor mij betekende het stil staan, bewust worden, waar ik eerder deed en direct zei. Mijn mate van bewustzijn was (en is) nog lang niet zo groot, waardoor ik vaak achteraf de stappen van Geweldloze Communicatie doorloop om inzicht te krijgen. Steeds vaker herken ik nu het moment dat ik me geraakt voel, mijn hart me een signaal geeft dat ik niet wil negeren of mijn lichaam met spanning reageert, en ik kan kiezen om stil te staan, naar mezelf te luisteren.
Behoeften vervullen
Een patroon van jaren doorbreken, is – zelfs met Geweldloze Communicatie – niet alleen maar eenvoudig, heb ik wel ervaren. Ik trap regelmatig in de valkuil om behoeften en verzoeken door elkaar te halen. Ik heb ook nog niemand gevonden die beweert dat Geweldloos Communiceren makkelijk is, wat mij dan weer een gevoel van opluchting geeft omdat het mijn behoefte aan uitdaging vervult. Het verzoek aan mezelf hierbij is om er iedere dag lekker mee te oefenen, zolang ik het leuk vind. Want mijn behoefte aan plezier is ook heel groot! Door me te focussen op de behoeften die ik werkelijk heb in plaats van me vast te bijten in de manier waarop ik ze meen te kunnen vervullen, geef ik mezelf zo veel meer mogelijkheden. Dat past perfect bij mijn behoefte aan vrijheid en ruimte! Mijn behoefte aan uitdaging kan ik bijvoorbeeld ook vervullen door een sportactiviteit te ondernemen die ik nog niet eerder gedaan heb, een ‘lastig’ gesprek te voeren met een collega of door eens te proberen een week geen chocolade te eten. Of daarmee mijn behoefte aan plezier eveneens vervuld wordt, is een andere vraag natuurlijk.
Luisteren naar mijn hart
Het bewust worden, het stil worden en bij mezelf nagaan wat in mij leeft, dat lukt mij tot nu toe vooral als ik mediteer of rustig buiten wandel. Hierdoor heb ik mezelf beter leren kennen en weet ik welke behoeften voor mij belangrijk zijn: eerlijkheid, authenticiteit, spelen, plezier, verbinding, vrijheid, liefde, vertrouwen, inspiratie, rust, avontuur… En ja, er zijn er nog veel meer en welke behoeften het belangrijkste zijn voor mij op een bepaald moment, daarvoor luister ik naar mijn hart. Alles verandert voortdurend en daarmee ook mijn behoeften. Deze realisatie gaf mij de mogelijkheid meer mee te stromen met het leven, ervan te genieten, te kunnen overgeven en te ontvangen.
Onvoorwaardelijke liefde
Uiteindelijk blijkt het waar te zijn: ik ben niet verantwoordelijk voor hoe een ander zich voelt. Als ik verantwoordelijkheid neem voor mezelf, weet wat ik wil en het mezelf geef (of het in ontvangst neem van een ander), dan ervaar ik wat het is om verantwoordelijkheid te nemen voor mijzelf. Dan kijk ik terug op hoe ik uit mijn energietrekkende vacuüm ‘ontsnapt’ ben door me op mezelf te richten. Want wat is er nu fijner dan geïnspireerd worden door een gelukkig mens, die vanuit haar hart kan geven aan een ander, zonder er zelf iets voor terug te verlangen, omdat ze in de eerste plaats verantwoordelijkheid heeft genomen voor het vervullen van haar eigen behoeften? Voor mij klinkt dat als onvoorwaardelijke liefde.
Nu jij mijn woorden gelezen hebt, ben ik hoopvol en nieuwsgierig, omdat ik graag bijdraag aan het verrijken van het leven van anderen. Welke behoefte heb jij nu en welk verzoek wil je vandaag aan jezelf doen om deze behoefte te kunnen vervullen?
Anderen lazen ook:
Vanuit gelijkwaardigheid communiceren als uiting van emotionele volwassenheid
