Samengevat: Eckhart Tolle beschrijft de bijzondere eigenschappen van katten die we vaak over het hoofd zien. Wat heeft ieder dier op deze planeet ons te leren? Welke kwaliteiten hebben ze waar we van kunnen leren en die ons helpen te groeien en onszelf te verbeteren?
“Ik heb geleefd met een heleboel Zen-meesters – ieder van hen waren katten.” – Eckhart Tolle, De kracht van het NU. Gids voor een bewust en gelukkig leven
Zoals Eckhart Tolle ons zegt: leven met een kat (en niet een kat ‘hebben’) is een fantastische ervaring. Je doet bijna iedere dag wel een inzicht op. Ten eerste ontdekte ik een compleet nieuwe emotionele dimensie op het moment dat ze naar me op keek met die zielige oogjes en mijn hart smolt. De eerste keer dat ik haar haar oortjes in tegenovergestelde richting zag bewegen, als antennes, raakte ik ook erg geïntrigeerd door wat er in dat hoofdje om zou gaan.
Het duidelijkste aspect van haar wezen is dat ze zo duidelijk ‘levend’ is, in tegenstelling tot mijn TV of afstandsbediening. Mijn kat doet me constant denken aan het onderscheid tussen het Zijn Voor-zichzelf en het Zijn Op-zichzelf uit Sartre’s “Het zijn en het niet”.
“Het Zijn Op-zichzelf is concreet, heeft geen vermogen te veranderen, is zich niet van zichzelf bewust. Het Zijn Voor-zichzelf is bewust van zijn eigen bewustzijn, maar is ook incompleet. Voor Sartre is het deze ongedefinieerde, niet-bepaalde aard wat de mens definieert. Aangezien het Voor-zichzelf (zoals de mens) geen vooraf bepaalde essentie heeft, is het gedwongen zichzelf uit het niets op te tuigen. Voor Sartre is het niets de bepalende eigenschap van het Voor-zichzelf. Een boom is een boom en heeft geen vermogen zijn wezen te veranderen of te maken. Maar de mens maakt zichzelf door in de wereld te handelen. Het bestaat niet alleen, zoals het object-op-zichzelf doet, de mens, als object-voor-zichzelf, moet zijn eigen wezen doen voortbestaan.”
Het verschil is dat mijn kat duidelijk een Zijn Voor-zichzelf is. Ze heeft een levendig, intelligent en willend bewustzijn in zich zitten. Hoewel ik mijn best moet doen om niet impulsief menselijke eigenschappen op haar gedrag te projecteren, gaat er duidelijk iets in haar om dat dynamisch is en een wil heeft. Waarom een wil? Omdat ze altijd aan het onderzoeken is of ergens heengaat en haar eigen perspectief heeft.
Ze heeft een hekel aan geluid. Ze houdt van snoepjes. Ze dwingt me snoepjes te geven door op de tafel te gaan zitten en naar me staren, wetende dat ik uiteindelijk wel toegeef en haar geef wat ze wil. En ze kan me van alle snoepjes ‘beroven’ door op haar achterpootjes op tafel te gaan zitten en naar me te staren. Toen ik haar een keer snoepjes gaf en ze me aaide, drong het tot me door dat ze me niet ziet als ‘Baasje’ en misschien niet eens als een andere entiteit. Mijn activiteit is maar een deel van een veranderend energiepatroon dat zij zonder twijfel ervaart.
Een van de grote lessen die een kat ons leert is dat wat ‘jij’ wilt er niet toe doet. Deze realiteit dagelijks beleven herinnert me continu aan het wonder dat leven heet, omdat we het bestaan van een kat, of van onszelf, op geen enkele manier kunnen beschrijven zoals we dat voor een rots of ander ‘levenloos’ object doen.
Een andere duidelijke herkenning is dat hoewel haar wereld overlapt met de mijne op allerlei manieren – ik geef haar eten, verschoon de kattenbak en speel met haar – ondanks dit is haar ervaring totaal anders, terwijl het toch zo duidelijk bewust is. Ze is bijvoorbeeld piepklein en toch kan ze razendsnel rennen en ongelooflijke sprongen maken. Daarnaast nemen die oortjes geluiden waar die ik niet kan bevatten, en haar neus heeft oneindige interesse in alles binnen het bereik van haar snorharen. Ik scheer mijn eigen snorharen – zij gebruikt die van haar om te zien waar ze in past.
Ik verwonder me ook over haar mazzel. Mijn kat, Eva, zit sowieso in de top 1% van onmenselijke levensstijl. Ze ging van een kooitje in een opvang naar een situatie waarin ze overal synergetisch in wordt voorzien door een mens die van haar houdt, terwijl haar soortgenoten in jungles of bossen naar voedsel moeten zoeken. Ze geeft ook blijk van een gerechtvaardigde minachting voor het menselijk perspectief (dit zou wel eens een antropomorfe projectie kunnen zijn); maar ze kan wel of, vaker, niet reageren op mijn stem, geven om wat ik doe, of handelen op manieren die ik behulpzaam of logisch vindt.
Op die manier is ze een constante herinnering dat het menselijke perspectief nogal arbitrair is. Het doet me afvragen wat de onbekende dieptes zijn van een olifant, dolfijn of walvis. Vervolgens denk ik aan de hoogmoed van ons eigen beeld dat mensen de ‘dominante’ soort zijn, en plotseling vind ik haar minachting wel gerechtvaardigd.
Het meest significante is misschien wel de erkenning, van moment op moment, dat wat ‘leeft’ oneindig veel heiliger is dan al het andere wat we kennen. Het is niet alleen een kwestie van extra ‘eigenschappen’ of ‘kenmerken’; levend-zijn is een kwaliteit die we niet kunnen nabootsen, maar alleen kunnen ervaren.
Laten we onthouden wat de Dalai Lama suggereert als krachtige meditatie: onze verbinding met alle levensvormen. Als mijn kat ervoor kiest naast me op bed te slapen, en ik ontspan in haar gezelschap, dan is de vrede die ik voel tastbaar. Soms als ze als een malle door het huis rent, denk ik dat ik in het wilde dierenrijk woon, maar het is ook een krachtige herinnering dat we over niet zo heel veel echt controle hebben. Het is alsof je samenwoont met de natuur.
