In deze moderne maatschappij is er een strijd gaande om onze aandacht. Bedrijven willen onze aandacht, want aandacht is geld. Reclamebureaus strijden om onze aandacht. Smartphones en tablets trekken voortdurend onze aandacht. Social media wil niets dan aandacht. Appjes bliepen en plingen om onze aandacht vooral op hen gericht te houden. Maar wat is aandacht eigenlijk? En waarom is deze strijd om onze aandacht zo desastreus aan het worden voor de mensheid?
aan·dacht (de; v(m)) 1 oplettendheid, belangstelling: de aandacht trekken opvallen; de aandacht vestigen op
Een toevallig ”experiment”
Er staat een modern schommeltoestel op het speelveldje vlak voor mijn huis. Kort geleden kon ik daar kort na elkaar twee voorbeelden zien van wat het wel of geen verbinding maken met je kind voor effect heeft.
Ouder nummer één
Entree vader nummer 1. Hij kijkt op zijn smartphone terwijl hij met zijn andere hand de schommel af en toe een duw geeft. Op de ligschommel ligt een meisje van een jaar of 6. Ze ligt er amechtig bij. Haar vader maakt totaal geen oogcontact: zijn blik is steeds gericht op de smartphone. Het meisje doet ook geen poging (meer) contact te maken en beweegt amper. Er is geen interactie tussen de twee. Een eenzaam plaatje. Het ziet er triest uit. Ik zet koffie, loop weer langs het raam en het stel is verdwenen.
Ouder nummer twee
Entree vader nummer twee. Hij is toevallig van ongeveer dezelfde leeftijd als vader nummer 1 en heeft weer een meisje bij zich van dezelfde leeftijd. Het lijkt wel een wetenschappelijk experiment, maar ik zweer je, dit speelde zich geheel toevallig onder mijn ogen af. Vader nummer twee is met zijn volledige aandacht bij het kind. Hij maakt oogcontact, speelt met haar en het meisje lacht, beweegt levendig, en maakt op haar manier contact met haar vader. Ze hebben zoveel lol op die simpele schommel. Ze lachen en spelen. Het is heerlijk om te zien.
Verschil
In deze interacties die zo kort na elkaar plaatsvonden, kon ik prachtig het verschil waarnemen tussen wel of geen aandacht hebben voor je kind. Het eerste was een doods plaatje. Het tweede vol leven. Maar wat houdt aandacht eigenlijk in? En zeker voor een kind?
Wat is aandacht?
Aandacht is contact. Aandacht betekent dat iemand jou belangrijk genoeg vindt om verbinding mee te maken. Het is erkenning. Het is liefde. Wanneer je oogcontact maakt en de ander werkelijk aankijkt, erken je diens aanwezigheid, diens unieke zijn, diens wezen. Wanneer je iemand echt aankijkt, met je aandacht erbij, zeg je eigenlijk: ‘Ik zie jou. Jij bent belangrijk.’ Baby’s en jonge kinderen hebben verbinding en oogcontact nodig om te weten dat ze überhaupt bestaan. Dat ze unieke menselijke wezens zijn met een ziel. Dat ze ertoe doen.
Gedachtenexperiment
Stel je nu eens voor dat je in een ruimte bent met iemand waar je van houdt. Iemand die alles voor jou betekent. Iemand die de hele wereld voor je is. Stel je nu eens voor dat die persoon jou niet aankijkt. Geen verbinding met je maakt. Met zijn of haar blik bij een toestel is, een apparaat, een schermpje. Dat voelt leeg, eenzaam, dat voelt alsof je niet belangrijk bent, alsof je er niet toe doet. Dat is wat het met een kind doet als hun vader of moeder voortdurend met diens aandacht bij de TV is, bij de smartphone of tablet. De boodschap zoals een kind die vertaalt is: ‘Ik ben niet belangrijk.’
Weeshuizen
In de jaren 90, na de val van het ijzeren gordijn werden er in Roemenië voor het eerst cameraploegen toegelaten in de weeshuizen van de voormalige communistische staat. Vele kinderen waren daar zonder enige vorm van aandacht in leven gehouden. Ze kregen voedsel, een ledikant, kleding, en dat was dat. Geen persoonlijke verbinding. Geen interactie. Geen liefde in de cruciale periode dat de persoonlijkheid zich vormt. Het resultaat? Kinderen met lege ogen, zonder hoop, zonder ziel welhaast, niet meer in staat tot menselijke interactie. Het waren sociopaten geworden.
Couveuses
Wanneer ik regressietherapie cliënten in de praktijk krijg die als baby in een couveuse hebben gelegen, weet ik dat er werk aan de winkel is: baby’s snakken als geen ander naar persoonlijke aandacht, huidcontact en menselijke verbinding. Als die (noodgedwongen) wegvalt door verblijf in een couveuse, hebben ze daar in hun latere leven meestal last van. Baby’s kunnen, jong als ze zijn, al gaan voelen dat hun bestaan er niet toe doet als ze geen contact krijgen met de mensen om hen heen. Gelukkig kan er na een couveuseverblijf veel hersteld worden – als ouders de tijd nemen echt contact te maken met de baby.
Tablet of baby?
Als je dit alles tot je door laat dringen en dan bedenkt dat er tegenwoordig veel ouders zijn die er vrijwillig voor kiezen om met hun aandacht bij schermpjes te zijn in plaats van bij hun baby’s, wat gaat er dan door je heen? Ik zag op een nieuwssite dat een tv-presentatrice aangaf dat het voor haar als moderne moeder al zwaar genoeg was een carrière en kinderen te combineren. Dat ze er daarom tijdens de borstvoeding nogal eens voor koos spelletjes op haar tablet te spelen in plaats van oogcontact te maken met de baby. Maar wat betekent dat voor de baby?
Aandacht voor ouder én kind
Je krijgt als ouder maar één kans om baby’s en zeer jonge kinderen in de belangrijkste fase van hun leven te laten voelen dat ze echt bestaan, dat ze ertoe doen, dat ze een wezen zijn dat uniek is, kostbaar, een individu dat aandacht en erkenning waard is.
Natuurlijk moet je als ouder ook tijd voor jezelf nemen. Dat is zelfs cruciaal. Jij bent immers ook een individu met wezenlijke behoeften. Maar tijd voor jezelf nemen doe je door iets anders te doen in je eigen tijd. Dat doe je wanneer het kind slaapt, door een ander verzorgd wordt, of oud genoeg is om iets voor zichzelf te doen. Niet door het kind te negeren waar het bij is. Geloof me, het kind betaalt later de prijs.