Evolutie: nu hier op dit moment gebeurt het
We hebben het misschien niet door van dag tot dag, maar nu en op ieder moment van je leven ben je onderdeel van de evolutie. Ben jij aan het evolueren. Super complex en niet te bevatten, hoe we zijn geëvolueerd van weekdiertjes naar primaten naar Neanderthalers tot Homo Sapiens. Feit is, iedere seconde zijn we als individu maar ook als mensheid in verandering en ontwikkeling. Momenteel nemen we een enorme sprong in deze evolutie, een bewustzijnsprong waarin wij worden uitgenodigd onze volledige potentieel te leven: zelfactualisatie.
Oei ik groei
Af en toe betrap ik me er op wat pessimistisch te zijn over de ontwikkeling van de mensheid. Als ik naar het journaal kijk en hoe we op sommige plekken met elkaar omgaan, vind ik dat we er een ongelofelijk zooitje van maken.
Maar tegelijkertijd weet ik dat groei en ontwikkeling in welk organisme dan ook zich altijd kenmerkt door crisissen: frustratie, gedoe, afscheid nemen en vernietiging met betrekking tot de huidige situatie van dat organisme.
Oei ik groei beschrijft heel mooi hoe we in onze eerste maanden als baby onderhevig zijn aan allerlei groeispurten die vooraf worden gegaan door crisissen. Deze uiten zich in een hoop frustratie en onrust bij het jonge kind. Wat ze in het boek niet vertellen is dat dit proces gewoon doorgaat tijdens onze volwassenheid. En dat het net zo goed opgaat voor de mensheid in het algemeen, die groeisprong door middel van crisis.
Crisis: verwoesting van het fundamentele systeem
En op dit moment zitten we in een zo’n ontwikkelingssprong. We zitten in een overgangsfase, naar een nieuw stadium van mens-zijn. Naar meer volwassenheid in onze evolutie als mens. Dat wordt ingeluid door crisis.
De officiële definitie van crisis is: ”Een ernstige verstoring van de basisstructuren dan wel een aantasting van de fundamentele waarden en normen van het maatschappelijk systeem’’
En als je een beetje kritisch om je heen kijkt zie je dat deze verstoringen in onze fundamentele systemen overal gaande zijn. Autoriteiten die ontmaskerd worden door meer transparantie (oa. door het www), dogma’s en regimes zoals religies en ‘ismen’ die het ’t niet meer doen voor mensen. Ons politieke systeem dat keer op keer faalt om écht het welzijn van ál haar burgers te garanderen (en ja het gaat heus beter dan ooit) maar ook de absolutie waarden (autoriteit, macht en overdracht) binnen onderwijs, arbeidssystemen en gezondheidszorg zijn aan het afbrokkelen. Ik kan het niet anders verwoorden dan: ‘we voelen het niet meer’ of ‘het doet ’t het niet meer voor ons’.
En evolutionair is dat heel goed te verklaren. Want we nemen een enorme sprong, en bevinden ons in een overgangsfase naar een nieuwe vorm van mens-zijn. En dat geeft een boel onrust, onzekerheid. En voor velen ook angst, wanhoop en ontluistering. Want het oude werkt niet meer, maar het nieuwe is er nog niet.
Maar welke groeispurt zijn we aan het nemen, welke ontwikkeling leidt deze crisis ons naartoe? Om deze vraag te beantwoorden is het zeer interessant om Maslow behoeften piramiden eens te bekijken.
Psychologische behoeften-sprong
Abraham Maslow, een Amerikaans klinisch psycholoog in de 20e eeuw bracht de volgens hem universele basisbehoeften van de mens hiërarchisch onder in zijn bekende ‘Piramide van Maslow’.
Deze basisbehoeften bestaan uit:
- Fysieke basisbehoeften (eten, drinken, ademhaling, kleding, onderdak, beweging en seks)
- Bestaanszekerheid (behoefte aan lichamelijke veiligheid)
- Sociale behoefte (er bij horen, saamhorigheid, liefde)
- Erkenning (zelf-imago, reputatie, eigendunk, zelfrespect)
- Zelfactualisatie (zelfverwezenlijking, doen wat je roeping is)
- Transcendentale behoefte (het menselijke overstijgen)
Volgens zijn theorie zou de mens pas streven naar bevrediging van de behoeften die hoger in de hiërarchie geplaatst werden nadat de lager geplaatste behoeften bevredigd waren.
Van externe naar interne gerichtheid
Zoals je ziet, zijn de meeste eerste waarden voor ons in onze huidige maatschappij verzekerd, op zijn minst binnen bereik voor de meesten van ons.
Waar we echter op dit moment massaal mee worstelen is het overstijgen van de behoefte tot erkenning en waardering uit de buitenwereld. Het is voor ons vaak (onbewust) ongelofelijk belangrijk wat anderen van ons vinden. Of we wel gezien en op waarde geschat worden. Of we genoeg ‘likes’ ontvangen op onze posts. Of onze manager ons genoeg beloont, of onze partner ons echt kan invoelen en begrijpen, enzovoorts.
Heel veel van mijn cliënt gesprekken aan over dat ze zichzelf beperkt voelen door hun externe focus. Voelen een nieuwe behoefte, een die ze nog niet kennen of weten hoe ze er vorm aan moeten geven. Ze verlangen er naar zich onafhankelijk te voelen van de buitenwereld, zelf hun eigen autoriteit te zijn. Maar wanneer ze zich onzeker of onveilig voelen, vervallen ze in hetzelfde patroon: zoeken naar zekerheden buiten zichzelf. Onze geliefde, ons werk, ons uiterlijk, onze bezittingen, ons imago, onze prestaties etc. Echter, het stilt de honger niet meer. Tenminste, bij de mensen die ik zie niet. Dat trucje is uitgewerkt. Het is als boterhammen op je lichaam plakken als je honger hebt, het voedt je niet.
Maar wat dan wel? Naar binnen keren, je (hoogste) Zelf actualiseren.
Zelfactualisatie; groei in ons zelfbewustzijn
We zitten momenteel in de overgang van de 4e naar de 5e laag van de paramide: van de behoefte aan erkenning en waardering (extern) naar zelfactualisatie (intern).
Dat betekent voornamelijk een groei in zelfbewustzijn, waarin we van gericht op onze buitenwereld, ons gaan richten op onze binnenwereld.
Je ziet deze beweging op allerlei vlakken: relaties gaan niet meer om het hebben van een partner voor zekerheid of omdat het hoort, het moeten een verbond zijn waarin jij als individu kunt groeien. Ons werk moet niet meer enkel zekerheid en (financiële) waardering geven, we moeten ons ‘zelf’ kunnen uitdrukken door middel van ons werk. Onderwijs en opvoeding gaan niet meer om tucht, autoriteit en overdracht, het gaat er om de unieke (ontwikkelings)behoeften en gaven van het kind te faciliteren. Onze geestelijke gezondheid gaat niet meer over buiten de diagnostisering van DSM te blijven, het is verlangen om ons gelukkig te optimaliseren. Het sobere calvinistische denken waarin het leven als behouden en ingetogen geschetst werd, is verleden tijd. We verlangen naar wat voor ons ultieme waarde heeft, van betekenis is. We verlangen ernaar onze eigen waarheid te vinden en leven. Om je dan te richten op de buitenwereld haalt je enkel bij die eigen waarheid vandaan. We kunnen dus niet meer terug.
Individuatie: bewust van je uniekheid
Het is dus een innerlijke verandering of groeisprong die we doormaken. Ofwel een transformatie van ons bewustzijn. Waar je je bewustzijn voor persoonlijke betekenisgeving op richt: van je buitenwereld naar binnenwereld. Dit lijkt een klein detail, maar het heeft een gigantische impact op hoe we leven, hoe we denken en hoe we omgaan met onszelf en de ander.
Er is veel kritiek op Maslow zijn zelfactualisatie; het zou oproepen en vrij baan geven aan egoïsme, narcisme en een verheerlijking van het individu. Maar als je goed kijkt naar wat het inhoud om ‘zelfgeactualiseerd’ te zijn zie je dat dit allerminst te maken heeft met grote ego’s.
Eigenschappen van zelfactualisatie
Volgens Abraham H. Maslow voldoet het gedrag van de zelf-geactualiseerde of de psychisch gezonde mens aan een aantal criteria:
- Tolereren onzekerheid en nemen de realiteit efficiënt waar
- Accepteren zichzelf en anderen geheel voor wat ze zijn
- Spontaan en authentiek in gedrag en gedachten
- Probleem-centrisch in plaats van egocentrisch
- Heeft gevoel voor humor
- Is zeer creatief en heeft rijke verbeelding
- Bestand tegen dogma’s of het aannemen van waarden en gedrag omdat het wordt verlangd door de cultuur, hoewel niet expres onconventioneel
- Bezorgd en zeer betrokken bij het welzijn van de mensheid
- Zet zich onvermoeibaar in voor het bevorderen van andermans geluk en welzijn
- Kan de eenvoudige ervaringen van het leven diep waarderen
- Diepe, bevredigende interpersoonlijke relaties aangaan met een paar mensen, in tegenstelling tot veel contacten
- Kijkt objectief naar het leven; ziet zich niet overgeleverd of als slachtoffer van omstandigheden
Geen geringe lijst… En dit is dus de volgende stap die we zetten in het evolutie proces . Dit alles is nu gaande. Het proces van zelfactualisatie voltrekt zich nu in individuen. En als je een (vaag) verlangen voelt, voltrekt het zich ook in jou.
Ik zie dit de afgelopen jaren tenminste in toenemende mate gebeuren; dat mensen steeds sterker ernaar verlangen hun aangeboren grootsheid te cultiveren. Dat wat ze kunnen zijn, gewoon moeten zijn. Omdat ze er niet omheen kunnen. Omdat hun verlangen naar zelfontplooiing, het verwezenlijken van hun volle potentieel te sterk is om er omheen te kunnen. Of zoals Wayne Dyer het zo mooi zei: “You don’t want to die with your music still inside you”
Zelfactualisatie, hoe dan?
Zelfactualisatie. Het is een heel persoonlijk proces van jou zelf, maar tegelijkertijd is het een proces dat zich in de gehele mensheid voltrekt. Simpelweg als een volgende stap in onze evolutie. Mensen begeleiden in dit proces van zelfactualisatie, hun draagkracht te helpen ontwikkelen voor de crisissen die zich dus in ieder mens noodzakelijkerwijs aandienen, dat is mijn werk.
Hoe word je zelf-geactualiseerd?
In mijn werk richt ik mij niet op het verbeteren van de zwakheden of beperkingen van mensen of het genezen van aandoeningen. Dit zijn allemaal symptomen die ons aangeven dat we op een of andere manier saboteren om ons volle potentieel te leven. Ik richt me op de muziek die iemand in zich draagt, en om te kijken wat er nodig is deze er uit te laten komen. Concreet komt dat eigenlijk altijd neer op het ontwikkelen van de volgende eigenschappen:
- Zelfkennis: diepgravend begrip, inzicht en kennis hebben over alles van je zelf.
- Zelfbeschikking: je autoriteit ligt binnen in je, en wordt niet buiten je zelf gezocht.
- Zelfstandigheid: jezelf kunnen ‘containen’, kunnen dragen in alles wat je ervaart en op je zelf kunnen staan.
- Zelfsturing: je eigen koers bepalen. Het stuur van de route, keuzes en bestemmingen zelf in eigen handen nemen.
Dit leidt tot zelfactualisatie: eigen grootsheid cultiveren. Dit gaat over het verwezenlijken van je volledige potentie. Dat wat een mens kan zijn, moet hij zijn. Zo zei Maslow het. Het is ons verlangen naar zelfontplooiing, onze aangeboren neiging om ons volledige potentieel tot uitdrukking te laten komen in ons leven.
Je leven beheersen, in plaats van beheerst worden door het leven
Feitelijk komt het er op neer dat we onszelf in zijn geheel leren beheersen. Ons apparaat, ons menselijk wezen als instrument voor ons te gaan laten werken, in plaats van dat het ons beheerst. Dat wij onze gedachten kunnen monitoren en leren sturen, in plaats van een proces dat zich onbewust en onwillekeurig afspeelt en ons beheerst. Dat we emoties leren begrijpen als feedback mechanisme over wat iets voor ons betekent. Dat we niet gewoon wat willekeurig leven, ons dingen wat overkomen en de een pech en ander geluk krijgt. Maar dat we werkelijk ons leven gebruiken als instrument voor zelfexpressie.
Dus, dit is het. Iedere dag, iedere minuut iedere seconde zit je in het proces tot het volledig(er) leren uitdrukken van wat jij ten diepste kan zijn. Crisis -op individueel niveau of globaal- is enkel de voorbode van groei. We kunnen daar niet omheen. En waar je niet omheen kan, moet je maar doorheen. Soms heb je daar wat ruggesteun bij nodig. Wat begrip, een spiegel, wat handvatten, iemand die dat proces met je duidt en de routekaart wat kent. Mijn intentie is om dit groeiproces te ondersteunen en mensen inzicht en begeleiding te geven de ontwikkeling van hun zelfbewustzijn.
