Het effect van lijfstraf op de ontwikkeling van je kind volgens wetenschappelijk onderzoek

Nieuwetijds Team
24 juni 2021

Ouderschap en kinderen slaan

Ouderschap is een beladen gespreksonderwerp, vooral als het er over gaat hoe je kinderen normen en waarden bijbrengt. Eén van de manieren om kinderen te corrigeren staat al heel lang ter discussie: Lijfstraf, kinderen slaan. Hoewel veel ouders van mening zijn dat dit een geschikte methode is, trekken steeds meer vaders en moeders dit in twijfel. Zweden was zelfs het eerste land ter wereld dat het slaan van kinderen verbood en illegaal verklaarde.

Door: Amanda Monteiro

Juridisch deskundige Emme Kristensson van BRIS (Rechten van Kinderen in de Maatschappij) stelt het als volgt:

“Het is een fundamenteel mensenrecht om op te groeien zonder enige vorm van geweld of mishandeling. Wij constateren dat zelfs ook maar een beetje agressie of geweld op de lange termijn gevolgen heeft voor een kind als individu.” [1]

Veel landen zijn het er echter niet mee eens om lijfstraf te verbieden, zoals bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland. Tegenstemmers beweerden dat “geen enkel fatsoenlijk onderzoek aantoont [a] dat lijfstraf, door een liefhebbende ouder gegeven, gewelddadig gedrag opwekt”. Ze zouden het natuurlijk ook bij het verkeerde eind kunnen hebben…

Gevolgen en effect van lijfstraf

Uit recent onderzoek – uitgevoerd door deskundigen van de Universiteit van Texas te Austin en de Universiteit van Michigan – dat werd gepubliceerd in The Journal of Family Psychology, kwam duidelijk naar voren dat kinderen die lijfstraf krijgen, eerder geneigd zijn hun ouders te wantrouwen en een grotere kans hebben tot het ontwikkelen van asociaal gedrag, agressie, psychische stoornissen en cognitieve problemen.

Het gaat hier niet zomaar om een onderzoek van een paar kinderen die enkele jaren gevolgd werden. Volgens de onderzoekers “is dit tot op heden de meest complete analyse van de uitkomsten op het gebied van lijfstraf in het bijzonder, in tegenstelling tot eerdere documentatie waarin ook analyses van andere vormen van fysieke straf worden beschreven.

” Dit rapport is het resultaat van een meta-analyse van 50 jaar onderzoek onder meer dan 160.000 kinderen.

Deze analyse is gericht op wat de meeste mensen zouden herkennen als lijfstraf – het met de vlakke hand slaan op billen of lichaamsdelen. Wanneer een ouder er voor kiest zijn kind een klap te verkopen, is het meestal niet de bedoeling om duurzame gehoorzaamheid te ontwikkelen, maar om onmiddellijke gehoorzaamheid af te dwingen. “Wij kwamen tot de conclusie dat de gevolgen van lijfstraf direct onbedoeld nadelig gevolgen heeft en geen enkel verband houdt met de wens van de ouders om hun kind duurzame discipline te leren,” vertelt Elizabeth Gershoff, hoogleraar menselijke ontwikkeling en familiewetenschappen aan de Universiteit van Texas te Austin.

Ouders willen het beste voor hun kinderen

Natuurlijk willen alle ouders het beste voor hun kinderen, het is dus uiteraard niet hun intentie om nadelige gevolgen op langere termijn te veroorzaken met wat in hun beleving een passende methode is om kinderen discipline bij te brengen. Het is daarom van vitaal belang dat alle ouders de gevolgen gaan inzien van schade die ze onbewust bij hun kroost aanrichten.

“De uitkomst van het onderzoek luidt dat lijfstraf de kans op een grote verscheidenheid aan ongewenste gevolgen op het kind enorm vergroot. Lijfstraf heeft dus precies het tegenovergestelde effect van wat ouders graag gewild hadden.” Andrew Grogan-Kaylor, hoogleraar aan de Universiteit van Michigan School of Social Work

Veel mensen zouden kunnen zeggen dat er een duidelijk verschil bestaat tussen fysiek misbruik en slaag. De uitkomst is echter dat beiden een schadelijke impact op een kind hebben met dezelfde negatieve gevolgen. Volgens Gershoff “toont het onderzoek aan dat slaag dezelfde negatieve impact op een kind heeft als misbruik, echter in iets mindere mate”, en

“dat er geen duidelijk bewijs bestaat dat slaag een positief effect heeft, doch wel voldoende bewijs dat het risico dat een kind schade oploopt bij de ontwikkeling van gedrag en menselijke vaardigheden zeer groot is.”

Een nog grotere neerwaartse spiraal die door lijfstraf wordt veroorzaakt is dat de cyclus zich naar alle waarschijnlijkheid zal voortzetten. Uit studie is gebleken dat volwassenen die als kind waren geslagen, deze vorm van straf ook op hun eigen kinderen zouden kunnen toepassen.

Basislessen over liefde

In het boek All about Love door Bell Hooks onderzoekt de schrijfster wanneer we voor het eerst iets over liefde leren en concludeert dat de basislessen over liefde ons tijdens onze kindertijd worden bijgebracht. Ze spreekt in dat boek haar verwarring uit over hoe zij en haar broers en zusters zich voelden wanneer ze werden gestraft met de mededeling: “Ik doe dit omdat ik zoveel van je hou.” (blz. 17).

“Er is niets dat meer verwarring over liefde in de harten en gedachten van kinderen zaait dan onvriendelijke en/of wrede straf die door volwassenen wordt uitgedeeld, terwijl ze juist hebben geleerd dat ze die zouden moeten liefhebben en respecteren.”

Bell Hooks refereert hier aan het boek “Opgroeien in Gevangenschap” van Lucia Hodgson (blz. 19), waarin Lucia de realiteit van liefdeloosheid in het leven van een grote meerderheid kinderen beschrijft. De onderliggende oorzaak volgens Hooks is dat “er geen liefde is als de ouders zelf niet weten hoe lief te hebben”, waarmee ze weer aandacht geeft aan de eindeloze vicieuze cirkel van mishandeling.

Kinderen hebben aanvankelijk niets in te brengen zolang hun ouders de baas zijn. Hooks wijst hier met klem op:

“In onze cultuur is de familiewoning de enige geïnstitutionaliseerde machtssfeer die zich gemakkelijk leent tot autocratie en fascisme”

Ik moet er wel bij vermelden dat ik pas vorig jaar na het lezen van haar boek besloot me te verdiepen in fysieke mishandeling als straf. Ook ik heb tijdens mijn jeugd wel eens een klap gehad, zonder dat ik daar verder lang bij stilstond. Ik ging er van uit dat ik een gezond individu was. Maar ben ik dat eigenlijk wel?

Disciplineren van kinderen door middel van lijfstraf

Hooks verhaalt over een feestje dat ze bijwoonde met gasten bestaande uit “merendeels goed opgeleide, goedbetaalde professionals van verschillende etnische achtergrond en van variabele leeftijden” Tijdens dat feestje werd het disciplineren van kinderen door middel van lijfstraf ter sprake gebracht. “Praktisch alle gasten van boven de dertig vonden het heel normaal om lijfstraffen toe te passen “. De meesten van hen waren zelf ook tijdens hun kindertijd geslagen of zelfs afgeranseld.

Een man beweerde opschepperig dat de agressieve lijfstraffen die hij als kind van zijn moeder had gekregen “zo goed voor hem waren geweest” (blz. 21). Hooks stelt echter dat wanneer hij als kind niet zo wreed door een vrouw was geslagen, hij misschien vandaag de dag niet “zo’n vrouwenhater zou zijn geweest”. Een jonge moeder vertelde heel stoer dat ze haar kleine zoontje niet sloeg, maar in plaats daarvan hem “net zolang in zijn vel kneep tot de boodschap was binnengekomen”, een pure vorm van dwangmatige mishandeling.

Het essentiële punt in dit verhaal is dat deze goedbedoelende hoogopgeleide volwassenen totaal niet in de gaten hebben dat ze hun kinderen mishandelen. Hooks wijst erop dat “wanneer we allemaal hadden geluisterd naar iemand die vertelt, dat, elke keer als zijn vrouw of vriendin iets doet wat hij niet leuk vindt, hij haar vervolgens zo hard knijpt als maar kan, dat iedereen dan geschrokken zou zijn” (blz. 21)

Dit was tevens het moment waarop er iets brak in mij…

“Alle ouders op dat feestje beweerden dat ze liefdevolle mensen waren. Al die mensen waren hoog opgeleid. De meesten vonden zichzelf goede liberalen, onderschreven de rechten van de mens en omarmden het feminisme. Maar zodra het om de rechten van kinderen ging werden andere normen gehanteerd” (blz. 21)

Discipline kan ook anders

De ironie zit in het woord discipline – afkomstig van het Latijnse woord discipel – dat leren betekent. Wanneer je je kind zwaar straft, welke boodschap zou er dan worden overgebracht? Een boodschap vol liefde en genegenheid? Of ben je zelf niet gelukkig met die persoon, zodat je die maar gaat slaan of anderszins gaat mishandelen?

Er bestaat echter een andere vorm van disciplineren die veel beter werkt.

Zachtaardig ouderschap betekent dat er zowel geen straffen als beloningen worden uitgedeeld: gewoon op gelijkwaardige wijze met je kinderen samenwerken om de goede dingen goed te doen, simpelweg omdat ze dat zelf graag willen.

Rebecca Engels schreef er een artikel over, waarin een aantal tips staan voor ouders die graag een andere aanpak van opvoeden willen.

Hieronder vindt je een stukje uit dat artikel.

Hoe gaat zachtaardig ouderschap in zijn werk?

Er zijn op internet diverse websites en groepen te vinden die je behulpzaam kunnen zijn bij het ontwikkelen en beoefenen van een andere benadering tot je kind(eren). Hierna volgen enkele stappen die vriendelijke ouders nemen om de samenwerking met kind(eren) aan te moedigen.

Het uitgangspunt voor een goede samenwerking met een kind is verbinding, aangezien elke vorm van gedrag voortvloeit uit de manier waarop het kind met zijn ouders/verzorgers is verbonden.
In plaats van commando’s te geven worden keuzes geboden (“Wil je je tanden poetsen vóórdat je je pyjama aantrekt of erna?”).
Het kind wordt op een speelse manier benaderd. Spelenderwijs opruimen bijvoorbeeld (“Zullen we samen je autootjes de garage inrijden of je poppen in bed stoppen?”) of een spel om spanning te verminderen (bijvoorbeeld een kussengevecht).
Het kind mag zijn emoties er gewoon laten zijn. In plaats van “ssssst” te zeggen of “stop!” te roepen, wordt actief geluisterd naar het gejammer. Je zou iets kunnen zeggen als: “Wat voel jij hier veel emoties bij.”
Het gedrag van het kind wordt besproken, niet het kind zelf. Dus: in plaats van een kind als stout of lief te bestempelen wordt uitgelegd wat zijn acties voor effect hebben. Bijvoorbeeld: “Ik word er niet zo blij van om steeds de kruimels van de bank te moeten vegen.”
Er wordt zoveel mogelijk onderhandeld over het aangeven van grenzen. Wanneer het tijd is om de speeltuin te verlaten wordt gevraagd: “Hoeveel minuten wil je nog schommelen voordat we naar huis gaan?” Je kunt daar flexibel in zijn en een duidelijke “nee” bewaren voor situaties die het kind kunnen schaden (bijvoorbeeld de weg op rennen zonder goed uit te kijken, een hete kookplaat aanraken) of anderen (inclusief huisdieren). Men kan zeggen: “Mij of je zusje slaan/aan de staart van de hond trekken doet pijn. Ik sta niet toe dat je dit doet.”
Kinderen worden behandeld als partners in de familie. Partnerschap houdt in dat het kind wordt uitgenodigd om mee te helpen beslissingen te nemen bij het uitvoeren van huishoudelijke taken. Wanneer ouders iets verkeerd begrijpen, verontschuldigen ze zich.
Geforceerd affectie afdwingen wordt vermeden. Wanneer Oom Dennis het kind wil knuffelen en het kind wil dat niet, dan wordt dat gerespecteerd. Er wordt ook geen alsjeblieft of dankjewel afgedwongen.
Kinderen worden vertrouwd. Wat door jou als “wangedrag” wordt beschouwd, wordt gezien als een teken van onvervulde behoefte.
Ouders/verzorgers nemen indien nodig op tijd pauzes. Voordat het uit de hand loopt, nemen ze een stap terug, halen diep adem en bewaren hun kalmte.

Deze methode roept wellicht een aantal zorgen op bij ouders/verzorgers die deze benadering meestal niet zullen toepassen, omdat ze het gevoel kunnen hebben dat hun kind “er te gemakkelijk mee wegkomt”, maar dat is een persoonlijk vooroordeel.

Uiteindelijk zijn wij de ambassadeurs voor onze kinderen. Ze kijken naar ons, zijn afhankelijk van ons en hopen dat we de juiste beslissingen nemen voor hun veiligheid en geluk. Ik ben van mening dat we het aan onze kinderen verplicht zijn hen de ruimte te geven zichzelf te ontdekken en te ontwikkelen en mee te werken aan een gezonde dialoog waarbij we vooral geduld dienen te betrachten. Ouderschap is een voortdurend proces van groei en transformatie voor zowel jou als je kind(eren), dus laten we het mooi en leuk maken.