Abigail Marsh verloor bijna haar leven in een auto-ongeluk. Ze ontweek een hond midden op de straat en plotseling was haar eigen leven in gevaar. Maar een volstrekte vreemdeling stopte, stapte uit zijn auto, hielp haar naar veiligheid, en reed verder, zonder ook maar zijn naam te delen.
Maar waarom deed hij dit? Dat was de grootste vraag die Marsh zichzelf bleef stellen, en het veranderde haar leven. Sindsdien heeft ze haar carrière gebouwd op het begrijpen van de menselijke capaciteit om voor anderen te zorgen: waar het vandaan komt en hoe het zich ontwikkelt. Marsh vroeg zich af waarom mensen onzelfzuchtige dingen doen en besloot om er achter te komen. Ze merkte al snel dat er maar weinig werk was gedaan op dit gebied.
Altruïsme, of onbaatzuchtigheid, is vrijwillig en ‘kostbaar’ gedrag, dat alleen de ander ten goede komt. En Marsh wilde weten wat sommige mensen altruïstischer maakt dan anderen:
‘De actie van de man die me redde, voldoet aan de striktste definitie van altruïsme, te weten vrijwillig, kostbaar gedrag gemotiveerd door de wens om een ander individu te helpen. Het is dus een onzelfzuchtige daad, puur bedoeld om alleen de ander te helpen. Hoe zou je ooit zo’n daad kunnen verklaren? Eén antwoord is natuurlijk compassie, wat een grote motivator is voor altruïsme. Maar dan wordt de vraag: waarom lijken sommige mensen meer compassie te hebben dan anderen? En het antwoord zou kunnen zijn dat de hersenen van zeer altruïstische mensen anders zijn, op een heel fundamenteel niveau.’
Om hier het onderste uit de kan te halen, deed ze echter het tegenovergestelde van wat je zou verwachten. Ze begon op het tegenovergestelde extreme en analyseerde psychopaten. Mensen met deze stoornis ontbreekt het aan het verlangen om andere mensen te helpen. Ze zijn vaak koud, onverschillig en antisociaal. Maar ze zijn niet zozeer ongevoelig voor de emoties van anderen, alleen voor de tekenen dat andere mensen verontrust zijn:
‘Het deel van het brein met de grootste rol in het herkennen van angstige uitdrukkingen is de amygdala. Er zijn hele zeldzame gevallen van mensen die helemaal geen amygdala hebben, en deze mensen zijn zeer beperkt in het herkennen van angstige uitdrukkingen. En hoewel de amygdala bij gezonde volwassenen en kinderen vaak grote pieken vertoont als ze angstige uitdrukkingen zien, blijft de amygdala relatief inactief bij het zien van die uitdrukkingen. Soms reageert de amygdala helemaal niet, wat kan verklaren waarom ze moeite hebben om deze symptomen te herkennen. Ten slotte is de amygdala bij psychopaten ook kleiner, gemiddeld 18-20 procent.’
In haar TedTalk brengt Marsh ons terug naar het altruïsme. Ze vertelt dat haar hoofdinteresse niet is waarom mensen niet om anderen geven, maar waarom juist wel. ‘Dus de echte vraag is, kan buitengewoon altruïsme, wat het tegenovergestelde is van psychopathie wat betreft compassie en het verlangen anderen te helpen, ontstaan in een brein dat ook het tegenoverstelde is van psychopathie?’, vraagt ze.
Buitengewone altruïsten doen dingen als het weggeven van een gezonde nier aan een volstrekt vreemde. Maar waarom?
‘De hersenen van deze buitengewone altruïsten hebben bepaalde speciale eigenschappen,’ vertelt ze. ‘Ze zijn beter in het herkennen van de angst van anderen. Ze zijn letterlijk beter in het detecteren wanneer iemand anders verontrust is. Dit kan gedeeltelijk komen omdat hun amygdala sterker reageert op deze uitdrukkingen. En onthoud, dit is hetzelfde deel van de brein dat juist weinig reageert n mensen met psychopathie.’
‘En ten slotte zijn hun amygdala’s ook groter dan gemiddeld, tot wel 8 procent,’ voegt ze toe.
Wat het zo interessant maakt, is dat toen mensen werden gevraagd waarom ze hun nier aan een volstrekte vreemde doneerden, ze niet wisten hoe te antwoorden. Ze vonden zichzelf niet uniek of speciaal, maar normaal, net als iedereen. Ze deden het gewoon, omdat dat is wie ze zijn. Nog interessanter is dat de mensen waaraan de donoren hun nieren doneerden niet deel uitmaakten van een nauw verbonden groep die ze op de een of andere manier via vrienden al kenden. Ze stonden compleet los van deze mensen. En dat is nogal uitzonderlijk:
‘De beste beschrijving, denk ik, voor dit waanzinnige gebrek aan egoïsme is nederigheid, die eigenschap die in de woorden van St. Augustinus mensen tot engelen maakt. En waarom? Als er geen middelpunt in je cirkel is, dan zijn er geen binnenste kringen en buitenste kringen, niemand die het meer of minder waard is om je zorg en compassie te ontvangen dan een ander. En ik denk dit is wat een buitengewone altruïst echt onderscheidt van de gemiddelde persoon.’
De belangrijkste les uit de TedTalk van Marsh is nog fundamenteler dan dit allemaal. ‘Ik denk ook dat dit een blik op de wereld is die voor steeds meer mensen toegankelijk wordt. En ik denk dat, omdat op een maatschappelijk niveau de verspreiding van altruïsme en compassie overal al gebeurt,’ vertelt Marsh.
Marsh gelooft dat we allemaal het vermogen hebben om onszelf uit het middelpunt van de cirkel te halen en de cirkel van compassie naar buiten toe te openen, zodat het ook volstrekte vreemden zal omvatten. Dan wordt het een wereldbol omringd door mensen van over de hele wereld die elkaars handen vasthouden in eenheid, in liefde.
Bekijk hieronder Marshs volledige TedTalk:
