Van psychologische manipulatie tot overheersend gedrag: hoe meer we weten over narcisme, hoe makkelijker we een narcist herkennen. Dat geldt ook voor psychopaten en Machiavellisten. Die drie samen worden ook wel de ‘duistere drie’ genoemd.
Alle duistere persoonlijkheden hebben in ieder geval één ding gemeen: een gebrek aan empathie. Dat was reden genoeg voor een groep Zweedse universiteiten om een onderzoek te starten, waarin ze zochten naar een verband tussen het cognitieve vermogen van mensen om empathie te tonen en hoeveel empathie ze ook echt voelen. Hun conclusie is dat dat narcisten, psychopaten en Machiavellisten wel empathie voelen – maar er gewoon niets mee doen.
Het gaat om hun bereidheid, niet om hun vermogen
Binnen het onderzoek wordt empathie gezien als het vermogen en de bereidheid om je in te leven in de ervaringen van iemand anders. Het is een essentieel onderdeel van emotionele intelligentie.
De onderzoekers ondervroegen 278 deelnemers via een anonieme online enquête over hun persoonlijkheid en empathisch vermogen. Wat betreft het vermogen tot empathie was er geen verschil tussen mensen met en mensen zonder de duistere drie persoonlijkheden. Maar toen de onderzoekers keken naar ‘persoonskenmerkende empathie’ – empathie die je uitdrukt in je acties – zagen ze een duidelijke daling voor duistere persoonlijkheden. Dat suggereert dat dit soort mensen geen zin hebben om hun empathie aan anderen te tonen.
Laat ik een voorbeeld geven: de duistere persoonlijkheden herkenden zichzelf goed in een bewering als ‘de tegenslagen van anderen doen me niet zoveel’ en konden tegelijkertijd prima de emoties van andere mensen herkennen in een geavanceerde empathie-test.
De duistere drie beter begrijpen
Petri Kajonius, professor Psychologie aan University West in Zweden, vertelt in een interview: “Mensen hebben niet echt het juiste beeld van de ‘normale’ psychopaten onder ons.” Het is niet zo dat ze geen empathie hebben, maar ze “scoren laag in hun bereidheid om het ook te laten blijken. Anders gezegd hebben psychopaten, Machiavelisten en narcisten in de algemene bevolking net als iedereen het vermogen om empathie te voelen voor wat anderen overkomt, maar ze geven er gewoon niet zoveel om.”
Het moet wel gezegd worden dat dit onderzoek is gebaseerd op anonieme vragenlijsten, dus van de laag scorende mensen is niet bekend of ze klinisch gezien echt een duistere persoonlijkheid hebben. “Deze resultaten zeggen niet wie wel of niet een klinisch geval is. Daarnaast zijn de conclusies gebaseerd op een redelijk kleine steekproef. Een ander zwak punt is dat de persoonskenmerken zijn vastgesteld op basis van wat mensen over zichzelf zeggen en denken.” Er is dus meer onderzoek nodig voordat we goed begrijpen hoe het precies zit met de duistere persoonlijkheden en iemands vermogen tot empathie.
Volgens een ander onderzoek kan narcisme iets tijdelijks zijn. Maar als je tot die tijd te maken hebt met een duistere persoonlijkheid in je leven, dan raad ik je zeker aan om te kijken wat je voor jezelf en voor die persoon kunt doen.