Ons gevoel voor eigenwaarde ligt aan de basis van bijna alles wat er in ons leven gebeurt. Het beïnvloedt hoe we naar anderen en naar onszelf kijken. Hoe we ons soms verstoppen voor het leven of er juist voluit in mee bewegen. En hoe we onze eigen onevenwichtige kracht – te zwak of te dominant – op anderen projecteren.
In naam van ons verlangen om ons “waardig” te voelen, verraden we vaak onze eigen waarden – en onszelf. Want het kwijtraken van ons gevoel van “ergens bij horen” lijkt pijnlijker en riskanter dan luisteren naar de waarheid die we diep vanbinnen al kennen.
1 – Wanneer de buitenwereld het kompas wordt voor je gevoel van eigenwaarde
Complimenten en aandacht van buitenaf voelen vaak als een compensatie voor ons gebrek aan eigenwaarde. De momenten waarop je je waardig voelt, worden meestal gevoed door de lovende woorden van anderen, niet door een diep innerlijk weten van je eigen waarde.
Maar als we onze waarde buiten onszelf zoeken, verraden we onszelf. En we betalen daar een hoge prijs voor: middelmatigheid.
Steeds weer worden we uitgedaagd om te kiezen tussen onze innerlijke kracht en de invloed van de buitenwereld. Zelfrespect, zelfliefde en vertrouwen in onze kwaliteiten botsen met sociale angst, schaamte, angst voor afwijzing en onderdrukte woede. Ons verlangen om “erbij te horen” is een van de krachtigste drijfveren achter onze neiging om aan deze druk toe te geven.
Het leven geeft ons successen, maar ook diepe dalen. En juist in die dalen komen schaamte en schuld om de hoek kijken. Hoe behoud je je gevoel van waarde in zulke momenten? Vooral schuld en schaamte maken het bijna onmogelijk om onszelf toestemming te geven opnieuw te beginnen.
Schaamte en schuld zetten ons vaak aan tot zelfbestraffing. Zo belanden we in een neerwaartse spiraal – een verkeerde weg naar geluk en een gezonde eigenwaarde.
Een extreem voorbeeld zijn veroordeelde criminelen. Na één misstap verandert ons beeld van hen. Ze worden uitgesloten, de “slechte” kant opgeschoven, zelfs als het een eenmalige fout was. En zo wordt het bijna onmogelijk om terug te keren naar het “normale” leven.
Maar dit geldt ook voor onszelf. Als wij falen – of anderen zien falen – bouwen we muren op. Het wordt moeilijker om onszelf te vergeven en om ons te herinneren aan de goedheid die onder dat falen verscholen ligt.
En toch… ongeacht onze fouten is het ons geboorterecht om hier op aarde te zijn. Zelfs als we worden verstoten door een samenleving die vindt dat we haar regels hebben gebroken.
2 – Zeg me wie ik zou moeten zijn om waardig te zijn
Ons gevoel van eigenwaarde raakt vaak al in de kindertijd beschadigd, door ervaringen die aanvoelden als een afwijzing van wie we werkelijk zijn. Pijnlijk waren vooral de vergelijkingen met anderen, waaruit bleek dat we “niet goed genoeg” waren.
Dat gevoel van onwaardigheid wordt een innerlijke strijd en kleurt uiteindelijk ons hele persoonlijkheidsbeeld.
Op de weg naar een echt gevoel van waarde helpen principes of ideologieën ons niet. Ze maken het alleen ingewikkelder. Wat we wél nodig hebben, is een diep begrip voor wat het betekent mens te zijn – en hoe ons beeld daarvan door de tijd is vervormd.
3 – Echte waarde wordt gevonden in de eenvoud
Echte waarde gaat in wezen over onszelf toestaan deel uit te maken van iets groters, iets dat niet wordt beperkt door de waarden van familie, cultuur of religie. Zodra we waarde baseren op exclusiviteit, wordt ze onwaar. Zodra we onszelf als inferieur of superieur zien, kan er geen echte eigenwaarde bestaan.
Echte waarde ligt dus in eenvoud – niet in “speciaal” zijn. Ironisch genoeg is juist onze drang om speciaal te zijn wat ons in de weg staat.
Ons “ik” is in de kern simpel. Maar volgens sociale normen is eenvoud iets wat we moeten vermijden. In onze pogingen om “iemand te worden” en op te vallen, creëren we ons eigen gevoel van “niet genoeg zijn”.
We leren braaf en moreel te handelen volgens waarden die anderen hebben bedacht, in plaats van naar onze eigen waarden te kijken. We leggen de nadruk op ons lichaam en ons uiterlijk, terwijl we onze essentie vergeten.
Met deze aanpak proberen we grip te krijgen op de wereld en op mensen om ons heen. Maar die drang naar controle vertroebelt ons zicht op de werkelijkheid.
4 – Je eigen tempo weer vinden
Een echt gevoel van eigenwaarde ervaren we als we aanwezig zijn in het nu. Dat vraagt dat we onszelf toestaan ons eigen tempo te volgen – ook al zijn we gewend dat anderen dat tempo voor ons bepalen.
We bewegen ons vaak in het ritme van anderen, waardoor we het contact met ons eigen ritme zijn kwijtgeraakt. Dat terugvinden kost tijd en oefening. Jezelf eraan herinneren dat je grenzen en natuurlijke behoeften hebt, is een van de belangrijkste pijlers in dit proces.
5 – Verdieping van ons begrip voor eenvoud
Op het pad naar een gezonde eigenwaarde moeten we ook leren bescheiden te zijn.
Bescheidenheid die ons mens-zijn omarmt. Die ruimte laat voor twijfel en falen, maar ook voor momenten van glans. Die onze donkere kant accepteert als onderdeel van de complexiteit van het leven. En die de beperkingen van ons lichaam en onze geest erkent.
En misschien wel het allerbelangrijkste? Geduld.
Hoe is dat voor jou? Hoe ervaar jij je eigen gevoel van waarde?
