Waarom straffen niet helpt
Opvoedprogramma’s op tv pleiten voor een strafstoeltje, er worden verboden uitgesproken (je mag vanavond geen tv kijken etc) en kinderen wordt zelfs het spelen met andere kinderen (in de vorm van huisarrest) onmogelijk gemaakt. Met de beste bedoelingen uiteraard. Het kind heeft namelijk iets fout gedaan, moet daarvan leren (in het beste geval) of er voor boeten (in het slechtste geval) zodat het in de toekomst ander gedrag zal laten zien.
Ik geloof er niet in, in dat straffen en ik merk zelfs dat alleen al het schrijven van de eerste alinea een stress reactie in mijn lijf oproept. Mijn ademhaling versnelt, de spieren in mijn bovenlichaam spannen zich aan en mijn hartslag gaat omhoog. En dan is er dus niet eens echt iets aan de hand!
Wat straffen met zich meebrengt
Dat is dus wat straffen met zich meebrengt, een negatieve, stressgevende energie. Niet echt een gezonde voedingsbodem om iets te leren zou ik zo zeggen. Straffen werkt mijns inziens angst, boosheid, verdriet en vermijdingsgedrag in de hand. Geen dingen die we graag aan onze kinderen meegeven toch? Ik zal het illustreren aan de hand van een voorbeeld dat we waarschijnlijk allemaal herkennen.
In het verkeer gelden er regels i.v.m. de verkeersveiligheid, bijvoorbeeld voor de maximum snelheid. Overtreed je die regels en er is controle, dan krijg je een boete (straf). Ook al bracht je de veiligheid niet in gevaar. Dat geeft je een slecht gevoel, aangezien niemand het leuk vindt om betrapt te worden en ook niemand graag geld overmaakt naar het CJIB. De kans bestaat dat de boete je voorzichtiger maakt het in het verkeer. Niet omdat je ineens meer begaan bent met de veiligheid op de weg, maar omdat je niet nogmaals betrapt wilt worden en een boete wilt riskeren (vermijdingsgedrag).
Zo gaat het met kinderen ook. Als zij iets doen wat in onze ogen niet goed is en wij straffen ze, dan geven we ze zonder twijfel een slecht gevoel. En naar dat gevoel en de veroorzaker daarvan (wij dus, vanuit hun ogen gezien) gaat hun aandacht uit! En dus gaan zij strategieën verzinnen om dit niet meer te ervaren, ze gaan dus uitvinden hoe ze dit nare gevoel kunnen vermijden. Hebben ze daarmee de les geleerd die wij voor ogen hadden? Dat lijkt mij niet.
Wat is dan het alternatief?
In één woord samengevat zou ik het liefde noemen. Als je op momenten waarop je het gevoel hebt dat je zou moeten straffen liefde kunt voelen voor jezelf, voor je kind(eren) en voor de situatie, dan ben je in staat om alternatieven te vinden, om op een andere manier met de situatie om te gaan. Om de situatie te gebruiken om je kind(eren) én jezelf iets te leren, hoe mooi is dat.
Zo hadden wij nog niet zo lang geleden een uit de hand gelopen verf “gebeuren” in huis, waarbij er zelfs verfsporen op de vloer en de bank zaten. En ja daar was ik wel boos over. Toch besloot ik om die boosheid nog niet te uitten, maar eerst de schade te beperken door ze verfvrij te (laten) maken en er daarna samen over te praten.
Ik ben begonnen door op een rustige en respectvolle manier mijn ongenoegen over de situatie uit te spreken. Daarna hebben we samen gekeken hoe dit heeft kunnen gebeuren en hoe we het een volgende keer kunnen voorkomen. Vanuit het oogpunt van de kinderen was het niets meer dan een fout die ze eigenlijk niet in de gaten hadden. Ze hadden heel veel plezier in het mengen van verschillende kleuren, elkaar de resultaten daarvan te laten zien en hadden eigenlijk geen oog voor hun omgeving. Kortom ze waren gewoon zoals kinderen kunnen zijn. Achteraf beseften ze wel dat het niet oké was en hadden ze het graag anders gedaan.
Samen leren
Door er op deze manier mee om te gaan hebben zij iets geleerd (dat je ook als je heel veel plezier hebt nog wel moet blijven opletten) en ik iets geleerd (dat kinderen niet altijd oog hebben voor de dingen die ik belangrijk vind en dus niks kwaads in de zin hebben). In de toekomst kunnen we er dus samen voor zorgen dat het beter gaat. Ik kan bijvoorbeeld benoemen wat ik belangrijk vind en de kinderen vragen om daar oog voor te hebben. En de kinderen kunnen voordat ze iets gaan doen nadenken over de effecten ervan kunnen zijn.
Straf heb ik ze niet gegeven. Wel hebben we besloten om samen alle rommel die erdoor was ontstaan op te ruimen, waardoor er geen tijd meer was voor het gebruikelijke verhaaltje voor het slapengaan. Hebben ze dat als straf ervaren? Nee, we hebben het opruimen leuk gemaakt door muziek op te zetten, een beetje te dansen en elkaar te knuffelen.
Samenvatting
Straffen leidt tot angst, verdriet, boosheid en vermijdingsgedrag. Het leert onze kinderen niet de les die we ze graag willen leren. Door liefdevol om te gaan met dat wat in jouw ogen verkeerd is open je de weg naar levenslessen voor zowel je kind(eren) als jezelf.
Bewaar voor later op Pinterest:
