Wat is de diepere betekenis achter schijnbaar toevallige gebeurtenissen?

“Synchroniciteit is een altijd aanwezige realiteit voor hen die de ogen hebben het te zien” – Carl Jung

We kennen allemaal die momenten wel – dat er iets gebeurt waardoor je afvraagt of en hoe het universum is ontworpen, en wat je eigen plaats daarin is. Als je verliefd wordt, jezelf artistiek uit, of juist worstelt met iets tragisch, het zijn momenten die vaak voor kunnen komen. Is er echt een dieper niveau waarop de dingen ‘zo moeten zijn’? Of is het universum niet meer dan een reeks van willekeurige momenten die elkaar opvolgen, waarin onze beperkte, menselijke hersenen wanhopig op zoek zijn naar een rode draad dat alles met elkaar verbindt?

SynchroniciteitSynchroniciteit is de technische term voor de gebeurtenissen waar ik het over heb. De Zwitserse psycholoog Carl Jung bedacht de term in een essay over dit onderwerp, in 1951. Een synchroniciteit is in feite een ‘betekenisvol toeval’. Er gebeurt iets in de wereld om ons heen dat we niet kunnen uitleggen met kansberekening en andere ‘normale’ verklaringen.

Het klassieke voorbeeld is de anekdote van Jung die een nogal koppige patiënte behandelt. Hij beschrijft zijn therapiesessies met haar, waarin hij inging op thema’s van haar buitensporige rationaliteit en afwijzing van alle diepere betekenis in het universum. Terwijl zijn patiënte een droom beschrijft waarin ze een gouden scarabee kreeg, hoort Jung een zacht getik op het raam achter hem. Het tikken zette door, dus Jung opende het raam. Daar zag hij een grote scarabee die door het raam probeerde te vliegen. Hij ving het en gaf het aan zijn patiënte, ‘hier is je scarabee’.

Volgens Jung is de scarabee een klassiek symbool voor de wedergeboorte. Het moment waarop de scarabee uit de droom en die buiten het raam samenkwamen, was een moment van transformatie voor de patiënte, die daarna haar eigen problemen kon overwinnen.

Ik houd zelf nu al een paar jaar een lijstje bij met de synchroniciteiten uit mijn eigen leven. De meeste zijn vrij nietszeggende gebeurtenissen die je ook uit kan leggen als toeval. Een voorbeeld: ik kocht op Amazon een spel als cadeautje voor mijn neefje. Het spel had 354 reviews. Daarna kocht ik het nummer ‘Just a Dream’ van Nelly (fantastisch nummer) op iTunes. Die had ook 354 reviews. Steekt er een diepere betekenis achter deze gebeurtenis? Vast niet! Maar je zou er wel betekenis in kunnen vinden, als je dat zou willen.

Mijn tweede voorbeeld is wat lastiger af te doen als dom toeval. Ik heb biologie gestudeerd en ben altijd blijven lezen over evolutietheorie sinds ik in 1998 ben afgestudeerd. Ik heb sindsdien ook wat artikelen op dit gebied gepubliceerd. Ik was een boek aan het lezen over de evolutietheorie, waarin het vreemde maar fascinerende onderwerp van seks bij bedwantsen ter sprake kwam. Vrouwelijke bedwantsen hebben geen vagina – ja, best raar! Het mannetje steekt daarom zijn penis in het lichaam van het vrouwtje, breekt door de schaal heen en deponeert zijn sperma rechtstreeks in de holte die daardoor ontstaat. Ik schudde mijn hoofd in ongeloof en ging kort daarna naar huis. Toen ik thuiskwam van de koffiezaak waar ik zat te lezen, zette ik de tv aan op ‘The Daily Show’ met Jon Stewart (tegenwoordig met Trevor Noah, red.) En, het zal toch niet, ze hadden het over seks bij bedwantsen! Ze lieten een erg grappig en bijzonder vreemde sketch zien van Isabella Rossellini waarin ze seks bij bedwantsen naspeelden. Ik had nog nooit eerder gehoord over dit onderwerp en nu kwam ik het twee keer op dezelfde dag tegen, in compleet verschillende contexten.

Dus, wat hebben deze twee verhalen over seks bij bedwantsen te bieden op het gebied van diepere betekenis? Geen idee, om eerlijk te zijn, maar ik heb wel wat speculaties. Ik denk en schrijf al jarenlang over seksuele selectie en andere evolutiemechanismen, en heb een theorie gepubliceerd die voortborduurt op de theorie van Darwin over seksuele selectie. Dus misschien werd ik door mijn mogelijk synchronistische ervaring aangemoedigd om op dit pad te blijven. Ik snap dat het een beetje vergezocht is, maar het is niet helemaal op niets gebaseerd.

Oké, een laatste voorbeeld uit mijn eigen leven als voorbeeld van sterke synchroniciteit: Ik ben sinds 2013 al meerdere keren in Hawaï geweest, met name omdat ik daar een huis wil kopen (ik schrijf dit essay in Hilo, op Hawaï)diepere betekenis. In het vliegtuig praat ik bijna nooit met de mensen naast me, want ik vind het fijn om de stilte te gebruiken om te lezen of te werken aan mijn schrijfprojecten. Daarnaast ben ik bang dat ik dan urenlang vast zou zitten in een saai gesprek. Maar de eerste keer dat ik naar Hawaï ging, was het met een vrouw met wie ik toen een relatie had, dus er was niet zoveel kans dat ik de hele vlucht lang hoefde te praten met de persoon naast me. Ik begon zomaar een gesprek met de persoon naast me, een vrouw die alleen vloog. Het leek dat ze woonde op het hoofdeiland, waar ik in ons gesprek veel over leerde. We raakten bevriend tijdens het gesprek en mochten die week naar haar verjaardagsfeest komen. Tot op de dag van vandaag zijn we nog steeds vrienden en zien we elkaar regelmatig.

Een maand later ging ik voor de tweede keer naar Hawaï, en dit keer reisde ik alleen. Een vrouw in de stoel naast me reisde ook alleen, dus ik besloot weer een gesprek aan te gaan. Ook zij was erg interessant en vriendelijk. Ze bezocht een goede vriendin van haar, die in Hilo woonde. Op de dag van aankomst ging ik uit eten met de vrouw die ik op mijn eerste reis had ontmoet, toen we in dat restaurant de tweede vrouw tegenkwamen, die ik net in het vliegtuig had ontmoet! En er zijn echt veel restaurants in Hilo! Een paar dagen later sprak ik met de tweede vrouw af, en ook met haar ben ik nog steeds goede vrienden.

Mijn derde reis was weer een maand later. Ik was weer alleen en zou dit keer drie maanden blijven. Ik hoopte eindelijk een woning te kopen, nadat ik op de eerste twee trips veel had rondgekeken. Ook deed ik onderzoek voor een boek dat zich afspeelt op het hoofdeiland. Ditmaal zat ik naast een man die ook alleen vloog, hij leek eind twintig of begin dertig. Ik begon wederom een gesprek – wat vreemd is, want ik begin echt bijna nooit een gesprek in het vliegtuig. We hadden wederom een fantastisch gesprek en het bleek dat hij een reizende verpleger was die naar Hawaï ging voor een contract van drie maanden. We werden goede vrienden en hadden samen veel avonturen tijdens mijn verblijf.

Dus, om samen te vatten: op drie van de drie tripjes naar Hawaï kreeg ik goede nieuwe vrienden en kansen om enorm veel over het hoofdeiland te leren. Je kunt het nog steeds toeval noemen, maar ondanks mijn hardnekkige wetenschappelijke blik op het leven, kan ik niet ontkennen dat dom toeval niet de beste verklaring lijkt voor wat hier is gebeurd.

Als we deze drie gebeurtenissen bekijken vanuit de theorie van synchroniciteit, dan is de diepere betekenis volgens mij behoorlijk duidelijk: op de een of andere manier lijkt het universum mij te helpen om een thuis te creëren op Hawaï. Dit was de verbindende factor tussen externe gebeurtenissen en mijn mentale staat – hét kenmerk van synchroniciteit.

Je zou de gebeurtenissen ook kunnen zien als het gevolg van mijn opwinding over het bezoeken van Hawaï, een plaats die ik een serieus onderdeel van mijn leven probeerde te maken (ik woon nog steeds in Santa Barbara, maar ik verdeel mijn tijd tussen Santa Barbara en mijn woning in Hilo; van paradijs naar paradijs…). Mijn opwinding maakte me spraakzamer en meer geïnteresseerd in de mensen om me heen. Dat kan. Maar het is ook best ongewoon dat jonge, interessante en alleenreizende mensen drie keer achter elkaar in de stoel naast me zaten.

Halverwege 2014 ging ik nog een keer naar Hawaï, toen heb ik geen interessante mensen in het vliegtuig ontmoet en praatte ik niet eens met de persoon naast me. Maar drie van de vier keer is voor mij toch genoeg om me af te vragen wat er gebeurde.

Wat is synchroniciteit?

Dus wat is er aan de hand met synchronistische ervaringen? Laten we eerst goed de term definiëren. Jung definieerde synchroniciteit als betekenisvol en causaal verbonden correlatie tussen externe (fysieke) en innerlijke (mentale) gebeurtenissen. Of kort gezegd: betekenisvol toeval. Het toeval zit hem in een externe gebeurtenis en een innerlijke betekenis die overeenkomt met die gebeurtenis of erdoor is geïnspireerd.

diepere betekenisJung heeft een poging gedaan synchroniciteit te verklaren door een beroep te doen op het ‘collectieve onderbewuste’. Hij beschrijft het collectieve onderbewuste als de som van onze onderbewuste geesten die alle mensen met elkaar delen, of ook wel als een dieper niveau van de realiteit die onze fysieke wereld ondersteunt. Uit dat collectieve onderbewuste borrelt af en toe synchroniciteit naar boven. Daardoor is synchroniciteit een factor voor ‘individuatie’, een van de belangrijkste kenmerken van Jungs theorieën.

Jung suggereerde dat de correlaties tussen externe en interne gebeurtenissen een zelfde soort oorzaak hadden. Dus hoewel de correlaties niet ‘causaal’, of veroorzakend, zijn – ze zijn juist ‘acausaal’ – zit er toch een diepere causale verklaring achter iedere helft van de synchronistische gebeurtenis. Jung leek te geloven dat het universum zelf ons een les probeerde te leren of ons inzicht probeerde te geven via zo’n betekenisvol toeval.

Een andere intrigerende mogelijkheid is dat synchronistische ervaringen suggereren dat we – jij, ik en alles om ons heen – deel uitmaken van een veel grotere geest. Net als hoe in onze dromen kunnen gebeuren die spelen met de wetten van de natuur of de logica, als we echt deel uitmaken van een veel grotere geest, een veel grotere droom, dan zijn synchronistische gebeurtenissen daar de aanwijzingen voor. Dit idee werd geschetst door Duitse schrijver Wilhelm von Scholz, die wordt genoemd door Jung in zijn boek Synchronicity.

Dus wat wil dit allemaal zeggen?

diepere betekenisAls we kijken naar het grotere plaatje, en niet alleen naar mijn persoonlijke suggesties voor synchronistische ervaringen, dan is synchroniciteit waarschijnlijk de meest overtuigende reden voor mijzelf om agnostisch te blijven over of ons universum een hogere intelligentie bevat. Ik ben geen religieus persoon. Ik ben geen christen en ik was jarenlang zelfs agressief atheïstisch. De afgelopen tien jaar ben ik echter overgaan op een zachtere houding op de grote vraag voer God, spiritualiteit en betekenis.

Ik heb eens geschreven over de ‘anatomie van God’, waar ik beschreef hoe ik het bewijs en de argumenten voor ‘God als Bron’ behoorlijk overtuigend vond. God als Bron is de basis voor alles wat bestaat, apeiron, Akasha, de Ene, enzovoort, wat de bron is waaruit alle dingen voortkomen. De Bron is niet bewust. Het bestaat voorbij de tweedeling van bewust/onbewust. Het is pure Geest.

God als Hoogste, een bewust wezen dat wel of geen interesse heeft in ons leven of onze planeet, dat gaat over iets anders. Het metafysische systeem dat me het meest logisch voordoet – een systeem genaamd procesfilosofie, waarvan Alfred North Whitehead de voornaamste moderne voorstander is – heeft zeker ruimte voor God als Hoogste. Maar of God als Hoogste echt bestaat, dat is een andere discussie. Als ik zou moeten gokken, dan zou ik er nu op gokken dat er geen God als Hoogste bestaat. Maar ik blijf agnostisch.

Ik heb in mijn leven zo veel en vreemde synchroniciteiten meegemaakt. Samen vormen ze misschien geen overtuigend bewijs voor God als Hoogste, maar ze laten me toch wel twijfelen.

Terugkomend op het beroemde voorbeeld van Jungs scarabee als synchroniciteit, dan moeten we eerlijkheidshalve toegeven dat de kever die hij ving niet echt een scarabee was: het was een scarabee-achtige kever (een gewone gouden tor), wiens ‘groengouden kleur zeer wel deed denken aan die van een gouden scarabee’, zoals Jung het beschreef. Het lijkt er dus op dat Jung wat poëtische vrijheid nam toen hij de kever aan zijn patiënte gaf en in zijn latere beschrijvingen van de gebeurtenis.

diepere betekenis

Maakt het uit dat het niet echt een scarabee was? Het maakte duidelijk niet uit voor de patiënte, waarvan Jung claimt dat ‘deze ervaring het gat in haar rationalisme prikte waar ze zo naar verlangde…’. Zou dat gebeurd zijn zonder de poëtische vrijheid van Jung? Dat zullen we nooit weten. Deze details laten zien dat er een groot grijs gebied bestaat als het op synchroniciteit aankomt, waar ieder voor zich haar weg in moet vinden bij het toeschrijven van betekenis aan bepaalde gebeurtenissen.

Deze kritiek daargelaten hebben we ongetwijfeld allemaal al vaak genoeg synchroniciteiten meegemaakt die mijn bredere punten van hierboven duidelijk maken: de realiteit bevat van nature diepe mysteriën, en als we ons wetenschappelijk gedragen, dan kunnen we niet negeren dat die mysteriën bestaan en ons af en toe een belangrijke vage glimp geven van een wereld vol diepere betekenissen.

Foto van Nieuwetijds Team

Nieuwetijds Team

Onder deze naam vind je onze eigen, al dan niet door ons vertaalde, artikelen.

Overige artikelen

Helen met de kracht van het hart – een ontmoeting met medicijnpaarden
Als je werk is uitgewerkt
De spirituele dimensie van Alzheimer
Waarom het doden van dieren voor voedsel binnenkort klaar zal zijn – volgens Richard Branson
De 16 kenmerken van een sterrenkind van de Pleiaden
Je Gidsen en jouw verbinding daarmee
De Planetaire Oorsprong van Starseeds – Van welke planeet kom jij?
Waarom zijn er Sterrenkinderen op Aarde?
Ben jij een oude ziel? Hoe kom je erachter of je een oude ziel bent?
Kenmerken van Pleiaden Starseeds, welke heb jij?
Waarom ik heb geleerd mijn emotionele pijn te omarmen en hoe dat je leven kan veranderen
Man, durf te leven!