Als je burn-out bent vragen mensen je vaak wanneer je weer aan het werk gaat, ervan uitgaande dat je blijft doen wat je altijd deed. Zelf kun je het gevoel hebben nooit meer terug te willen naar je oude werk. Je kunt tweestrijd ervaren in jezelf, zoals Milou. Hierover piekeren gaf haar veel onrust. Ze vroeg me wat mijn cliënten vaker doen, terug naar het oude of op weg naar iets nieuws.
Mijn ervaring is dat burn-out ons uitnodigt om het over een andere boeg te gooien. Dat kan betekenen dat je ander werk gaat doen, maar dat hoeft niet. Het is veel meer een kwestie van dingen op een andere manier doen, of in een nieuwe vorm. Hoe dan ook kan een proces van jezelf opnieuw uitvinden aan de orde zijn.
Pas als je weet hoe je burn-out hebt kunnen raken, weet je hoe je dat in de toekomst kunt voorkomen. Als er niets verandert in je gedrag, is de kans op herhaling groot. Terug naar het oude werk is dan vaak ook terug naar het oude patroon van uitputting.
Na burn-out eerst herstellen
Voordat je kunt nadenken over ander werk, is het nodig om te herstellen. Als je ziek bent, heb je niet de energie om je op de toekomst te richten. Je moet eerst de batterij opladen. Ook is het belangrijk om stil te staan bij hoe die batterij zo leeg heeft kunnen raken.
Anne zei het zo: ‘Ik kan nog niet vooruitkijken, ik moet eerst om me heen kijken. Naar de brokstukken. Ik heb 17 jaar geploeterd, dat wil ik echt nooit meer. Nu kom ik eindelijk toe aan voelen wat het allemaal met me heeft gedaan.’ Afscheid nemen van het oude bracht haar in een rouwproces. Na verdriet te hebben gevoeld, kwam er ook opluchting. ‘Gelukkig, dat ploeteren hoeft niet meer.’
Nieuw gedrag
Anne kreeg inzicht in het patroon van willen voldoen en daarbij steeds over haar grenzen gaan. Ze besloot: ‘Ik wil niet langer doelen halen die ik heb bedacht. Nu wil ik eerst trouw zijn aan mezelf, luisteren naar mijn gevoel en het doel van binnenuit laten ontstaan. Als ik stilsta, voel ik eindelijk verbinding met mijn hart en ziel. Dat wil ik volgen.’
Volgen van je gevoel, van je hartsverlangen, is geen stap maar een proces. Daar de tijd voor nemen, kan een uitdaging zijn. Zeker als mensen je blijven vragen wanneer je weer iets gaat doen. Dit kan ons eigen idee van ‘moeten’ bevestigen. Zoals bij Grace. ‘Ik vind dat ik allang had moeten weten wat ik wil qua werk, maar ik kom er niet bij. Ik blijf maar druk met dingen doen voor anderen.’
Ophouden met moeten
We zijn zo gewend dat we van alles moeten, dat we op de toekomst gericht moeten zijn en op voldoen aan verwachtingen van anderen, dat we niet stilstaan. Bij hoe we ons werkelijk voelen, bij wat we nodig hebben. Dit is het patroon dat ons burn-out heeft doen raken.
Het is ook het patroon dat voorkómt dat we echt herstellen. En het is gedrag dat kan leiden tot een nieuwe burn-out. Tenzij we de vicieuze cirkel doorbreken. Dat is niet makkelijk. Het vergt moed om even niet te voldoen aan verwachtingen. Het vergt ook dat we durven kijken naar onze manier van doen.
Durven stilstaan
Pas toen Grace het idee losliet dat ze iets moest, kon ze rustig gaan zitten. Nu kon ze voelen hoe het echt met haar ging: ze was moe en had pijn aan haar schouders. Door hieraan toe te geven, ging ze na een tijdje spontaan dingen opschrijven. Daardoor kreeg ze helder waar ze behoefte aan had.
‘Ik mag mezelf uitnodigen om te zijn wie ik ben, en alles omarmen wat ik voel.’ Een dieper verlangen kon zich nu zich kenbaar maken. ‘Ik wil creëren.’ Hoe ogenschijnlijk klein misschien, dit is een doorbraak. Van wegrennen van je gevoel naar gaan zitten en alles toelaten.
Gevoelens en emoties toelaten
Pas als je durft te voelen, eerst de vermoeidheid en het verdriet, kan je bij de diepere lagen uitkomen. Want onder de oude pijn ligt de schat. Begraven onder het patroon van moeten voldoen, vinden we ons hartsverlangen. Wat is het dat we willen doen of betekenen?
Grace wist al langer dat ze wilde schrijven. En dat ze iets wilde doen met haar interesse in geschiedenis. Maar wat? Bij het archief werken? Bij stadsherstel? Pas toen ik haar wees op de dood als een rode draad in haar leven, kon een doorbraak plaatsvinden. Ze had vele dierbaren verloren, voor wie ze uitvaarten had geregeld en speeches had geschreven. Ook had ze een miskraam gehad. ‘Maar ik heb zelf niets met de dood, ik wil leven!’ riep ze uit.
Daarna viel voor haar alles op zijn plek. ‘Ik wil rituelen begeleiden, niet alleen bij de dood, maar ook bij diverse gelegenheden in het leven, zoals bij zwangerschap en geboorte. Ik wil de verhalen van mensen opschrijven, hun persoonlijke geschiedenis, zodat die voortleeft.’ Ineens wist ze welke kant ze op wilde en ze begon aan een opleiding.
Milou was opgelucht toen ik haar deze voorbeelden gaf. ‘Ik kan nu ontspannen, ik weet dat het wel komt, mijn idee van werk.’ Voor Milou en iedereen die hiermee worstelt, heb ik dit advies: Neem de tijd om te herstellen van burn-out, durf te voelen hoe het echt met je gaat. Laat het idee van moeten los en sta stil bij jouw behoeftes. Dan vind je op een dag de schat: Je hartsverlangen en het waarom van je leven.
