De milieuproblemen zijn immens. Kunnen onze ratio en wetenschap, die denken in mechanische termen en via lineaere verbanden wel een oplossing bieden voor het herstel van onze levende aarde?
De wetenschap gaat er net als het huidige economische model van uit dat de mens een rationeel handelend wezen is en dat alles meetbaar is. Dat de natuur kan worden beschreven in onveranderlijke wiskundige wetten en dat de mens los en boven de natuur staat. Maar zo ervaar ik mezelf, mijn contact met mijn medemens en mijn contact met en liefde voor de natuur helemaal niet. Wat als de uitgangspunten van de huidige wetenschap en van ons huidige systeem niet waar zijn?
Kwaliteit, vitaliteit en schoonheid zijn niet meetbaar
De huidige wetenschap is slechts in staat te meten wat kwantitatief is en in hoeveelheden is uit te drukken. Maar kwaliteit, schoonheid en liefde zijn onmeetbaar en worden daardoor nu in geen enkel wetenschappelijk model en in geen enkele technologie meegenomen. De wetenschap denkt in mechanische termen waarin elk gevolg een oorzaak heeft met lineaire verbanden, terwijl de natuur levend is en organische, niet-lineaire verbanden heeft, waar alles met elkaar samenhangt. Hoe kunnen de wetenschap en de technologie vanuit deze beschouwingswijze dan een oplossing bieden voor ons milieu en een duurzame toekomst? Volgens mij kan dat niet.
Toen ik last had van mijn lever, leed mijn hele lichaam hieronder, net als toen ik jarenlang chronische holteontstekingen had. Ook toen was mijn algehele vitaliteit sterk gedaald. Maar in relatie tot de natuur ziet de wetenschap dit verband niet. Duurzame ecosystemen zoals regenwouden, rivierdelta’s, koraalriffen, rijke graslanden en zeegrasvelden worden als kleine meetbare stukjes gezien die onderling vervangbaar zijn. Maar losse bomen maken geen regenwoud. Een regenwoud is een vitaal orgaan van moeder aarde waarin alles met elkaar samenwerkt en verbonden is. De vitaliteit van onze ecosystemen is daardoor ook niet meetbaar en wordt toch gereduceerd tot dat wat wel meetbaar is, zoals: aantal bomen. Dit kan dus helemaal niet.
Wat me ook pijn doet, is de huidige milieucrisisdiscussie, die zich bijna alleen richt op wat voor ons mensen zelf levensbedreigend is: de opwarming van ons klimaat. Ik hoor bijna nergens hoe immens verdrietig en pijnlijk het is dat prachtige bomen verdwijnen, er nog nauwelijks unieke vlinders en bijen rondvliegen en prachtige natuurlandschappen verontreinigd worden door windmolenparken of vernietigd worden door palmolieplantages, bruinkoolmijnen en olieboringen. Al deze gevoelsmatige schoonheid, kwaliteit en het biodiversiteitsverlies wordt vaak genegeerd. Maar met de vernietiging ervan sterft er ook iets in mij. Ik word minder kleurrijk, minder divers, minder kwalitatief. Armer! Want ik ben onderdeel van de aarde en geen toeschouwer.
Onderdeel van de aarde en bewuste keuzes
Hoe kan ik er nou voor zorgen dat ik zelf de aarde, mijn thuis, een stukje mooier maak in plaats van haar vernietig? Voor mij is dit vooral door steeds meer te gaan voelen, te ervaren en te beseffen dat ik onderdeel ben van alles om mij heen. Dat het water dat door de aarde stroomt, ook door mij heen stroomt. Dat de lucht die ik inadem ook door anderen wordt ingeademd en dat ik me intens verbonden en ontroerd kan voelen in contact met de natuur.
Met mijn gevoel en liefde voor de natuur laat ik me niet wijsmaken dat het kappen van regenwoud gecompenseerd kan worden met de aanplant van bomen elders, of dat genetisch manipuleren en mishandelen van planten om zo de productie per hectare te vergroten, zinvol is. Ook laat ik me niet wijsmaken dat de aanleg van stuwdammen nodig is om de CO2 terug te dringen, terwijl ik zie dat het stuwmeer hele ecosystemen vernietigt. Ecosystemen die juist een heel groot CO2 absorberend vermogen hebben. Ook betwijfel ik zeer de enorme productie van zonnepanelen en windparken voor CO2 reductie. Productie die heel veel bio diversiteitsverlies veroorzaakt. Duurzame energie zou niet ten koste moeten gaan van biodiversiteit waarvan de waarde onmeetbaar is.
Is CO2 dan geen probleem?
Waarschijnlijk wel. Maar zoetwaterschaarste net zo zeer, en het vernietigen van de biodiversiteit en de vitale ecosystemen van de aarde nog meer. Juist deze vitale ecosystemen blijken voor klimaatstabiliteit te zorgen. Net zoals vitale organen in mijn lichaam ervoor zorgen dat ik gezond blijf.
Wat ik graag onder de aandacht wil brengen, is dat onze huidige systemen, die uitgaan van een rationele in plaats van gevoelsmatige mens en die gericht zijn op kwantiteit in plaats van kwaliteit, geen oplossing kunnen vinden voor de huidige milieucrisis. Want deze milieucrisis is juist ontstaan door gebrek aan liefde en gevoel voor de natuur en door gebrek aan aandacht voor verbondenheid en kwaliteit. Zoals Einstein al zei: “Een probleem kan nooit opgelost worden op het niveau waarop het probleem ontstaan is”.
Bewustzijn als sleutel tot een duurzame wereld
Gelukkig bestaat er dus wel een oplossingsniveau: mijn en jouw gevoelsmatige bewustzijn en onze liefde voor alles wat leeft. Het bestaan van dit bewustzijn werd ook door Einstein erkend:
‘Het religieuze gevoel van de wetenschapper neemt de vorm aan van een verrukte verwondering over de natuurwetten die een intelligentie onthullen die zo superieur zijn dat vergeleken daarmee al het systematische denken en handelen van mensen een volstrekt onbeduidende afspiegeling is.’
In zijn boek ‘De mens is geen plaag‘ ziet ook hoogleraar Cees Buisman het ontwakend ‘integraal bewustzijn’, zoals hij het noemt, als belangrijkste oplossing voor onze milieuproblemen. Ik ben het met hem eens. Ik zie en ervaar ook dat er steeds meer mensen zijn die zich bewust worden van de oude, op macht en ‘ik’ gerichte systemen. Deze mensen willen net als ik een andere, meer liefdevolle toekomst. Met systemen die meer gericht zijn op ‘wij’, op verbinding, op het samen doen. Ook samen met de natuur. En technologie die ontwikkeld en ingezet wordt vanuit dit nieuwe bewustzijn.
Liefde voor de natuur
De oplossing van onze milieuproblemen ligt hiermee in eerste instantie bij mijzelf. Als ik weer durf te voelen hoeveel verdriet het mij echt doet als een stukje natuur bevuild of vernietigd wordt, dan kan ik niet doorgaan met mijn oude patronen. Zo ben ik tientallen jaren geleden al gestopt met vlees eten, vlieg ik al jaren niet meer, ondersteun ik actief het herstel van ons regenwoud, rijd ik nauwelijks nog met de auto naar mijn werk, eten we grotendeels biologisch en kopen steeds meer bij regionale natuurvriendelijke ondernemers.
Naast dat dit goed is voor de natuur, verrijkt het mijn leven en het contact met mensen enorm. Ook ben ik gestart als amateur imker en heb ik een eigen bescheiden moestuin. Als gezin kopen we steeds minder en meer tweedehands en geven we meer weg. Ik voel en vertrouw dat mijn bijdrage ertoe doet en dat ik dichter bij mezelf en mijn liefde ben gekomen. Omdat ik weet dat steeds meer mensen deze stappen zetten en groeien in bewustzijn en liefde, en omdat alles met elkaar verbonden is, gaat dit zeker een positieve impact hebben. Ook op ons milieu! Doe jij ook mee?
Michel Redeker
