Het concept van de vrije wil is al eeuwenlang voer voor eindeloze onderzoeken en discussies. Je hebt jezelf ongetwijfeld ook wel eens afgevraagd: “Heb ik echt keuzes in mijn leven? Of volg ik alleen mijn onderbewuste?”
Die vraag kwam ook op bij een team wetenschappers van het Zwitsers National Instituut voor Technologie in Lausanne. Ze vroegen zich af hoeveel invloed fysieke, lichamelijke signalen hebben op ons denken en doen. Om daar achter te komen, keken ze naar het ‘readiness potential’ in het brein (‘gereedheidspotentieel’, meer daarover hieronder) en wat voor effect dat heeft op de ademhaling.
Het team ontdekte dat we bijna altijd een actie uitvoeren terwijl we uitademen en dat de adem zelfs nodig is voor we überhaupt iets kunnen doen.
Wat is gereedheidspotentieel?
De term die we hier vertalen als gereedheidspotentieel komt uit de neuropsychologie. Het is de korte flits van hersenactiviteit net voordat een persoon doorheeft dat ze iets gaan doen. Die flits is te zien op hersenscans net voordat we onze wil gebruiken. Voor sommige mensen is het daarom een argument tegen het bestaan van de vrije wil: de hersenen gaan al over op actie terwijl we daar bewust nog niet voor hebben gekozen.
Dit potentieel zou dus bepalen dat we beginnen met een actie, maar uit het Zwitsers onderzoek blijkt dat dat potentieel op zijn beurt wordt geactiveerd door onze ademhaling. Nieuw bewijs dat onze geest en ons lichaam op complexe manieren samenwerken om tot een beslissing te komen!
Het begint bij de adem
Voor het onderzoek hoefden 52 deelnemers alleen maar op een knop te drukken, nadat ze natuurlijk werden verbonden met hersen-, adem- en hartscanners. Het viel de onderzoekers al snel op dat het indrukken van de knop en het gereedheidspotentieel dat daaraan voorafgaat, afhangen van de ademhaling (maar niet van de hartslag). De resultaten lijken te zeggen dat onze normale ademhaling een essentieel onderdeel is van het potentieel, en dus essentieel is voor het nemen van een besluit. Ze zagen ook dat mensen de knop vaker indrukten terwijl ze uitademden.
“Vrijwillige handelingen zijn duidelijk gelinkt aan de innerlijke staat van je lichaam, met name met ademhaling en specifiek met de exhalatie, maar niet met bepaalde andere lichamelijke signalen, zoals de hartslag,” vertelt hoofdauteur van het onderzoek, Olaf Blanke. Volgens hem is dit “een duidelijk voorbeeld dat een uiting van de vrije wil onder het gezag staat van tal van fysieke innerlijke staten.”
Zou onze innerlijke besluitvorming net zoveel worden bepaald door ons lichaam als onze geest? Daar begint het wel op te lijken. Als het zo is, dan betekent dat nogal wat voor voor mensen die moeite hebben met vrijwillige handelingen (Parkinsons) en het beheersen van hun impulsen (OCD). En voor ons allemaal is het een waardevol inzicht over wat het betekent om mens te zijn.
De exacte neurologie van onze wilskracht begrijpen we nog lang niet, maar de resultaten van dit onderzoek geven ons wel een nieuwe kijk op het complexe onderwerp van de vrije wil – en het geeft ons weer een reden om onze ademhaling wat te verdiepen.
