Intellectuele oerknal en dementie

Een paar weken geleden was hij even hot. De Nederlandse theoretisch fysicus Erik Verlinde stond in het middelpunt van de aandacht van nationale en internationale media. Waarom? Omdat hij het onwrikbaar wetenschappelijk dogma van de oerknal ter discussie stelt, en omdat hij zinnige gedachten poneert, die het fundament raken van ons westers wetenschappelijk mens- en wereldbeeld. Reden genoeg om aan te schuiven bij diverse praatprogramma’s op radio en TV. Ook in menig krantenartikel dook Verlinde op. Maar zoals bij alles in onze oppervlakkige en vluchtige 24-uurs nieuwsfabrieken, was hij even snel als hij eringekomen was ook weer uit het nieuws. Het is tekenend voor de intellectuele en filosofische armoede en onwetendheid van onze tijd.   

door Hans Siepel

Erik Verlinde
Erik Verlinde

De inzichten, visie en hypothesen die Verlinde een plek aan de praattafels en krantenkolommen opleverden, zouden tot een groots en meeslepend intellectueel en filosofisch debat hebben moeten leiden. Immers, indien zijn inzichten en hypothesen over de oerknal, donkere materie en de bouwstenen van wat wij als de objectieve werkelijkheid ervaren, juist zijn, dan impliceert dat niet meer en niet minder dan een intellectuele oerknal. Maar verblind door zelfgenoegzaamheid ziet vooralsnog nagenoeg niemand van de sprekers in het publieke en wetenschappelijk debat de ontzagwekkende implicaties van Verlindes betoog. Want ontzagwekkend zijn ze, die gevolgen van Verlindes werk. En ze zijn ook van invloed op de maatschappelijke realiteit van elke dag en op ieders persoonlijk leven. En dat, zo zou je denken, had meer tijd, debat en kritische zelfreflectie gerechtvaardigd. Maar onze intelligentsia en het gros van onze hedendaagse filosofen  wentelen zich liever in het bad van onwetendheid, dan dat ze een oprechte, onbevooroordeelde, niet-dogmatische drang zouden koesteren om ‘de waarheid’ te zoeken. Ook als deze ‘waarheid’ de eigen opvattingen, wetenschappelijke dogma’s en filosofische leerstellingen ter discussie stelt. De huidige stand van de westerse wetenschap en hedendaagse filosofie heeft alle kenmerken die ooit, duizenden jaren geleden al, zijn geprofeteerd door de Egyptisch mythische figuur Hermes Trismegistus toen hij schreef:

Maar sprekend in profetie zeg ik nu dat in de toekomstige tijden niemand filosofie zal beoefenen met toewijding en zuiverheid van hart. Degenen die vol wrok en onedelmoedig van aard zijn zullen proberen te voorkomen dat mensen het onschatbare geschenk van onsterfelijkheid ontdekken. Filosofie zal vertroebeld raken, waardoor ze moeilijk te bevatten wordt. Ze zal worden verbasterd door valse speculatie. Ze zal verstrikt raken in verbijsterende wetenschappen zoals rekenkunde, muziek en meetkunde. (…) Maar ik voorzie dat in toekomstige tijden schrandere intellectuelen het denken van mensen zullen misleiden, hen afbrengend van zuivere filosofie. (…) Duisternis zal de voorkeur genieten boven licht. Geen oog zal ten hemel worden geslagen. De zuiveren zullen als krankzinnigen worden gezien en de onzuiveren als wijs worden geëerd. De gek zal moedig verklaard worden en de verdorvene als goed worden gewaardeerd. Kennis van de onsterfelijke ziel zal worden bespot en ontkend.

Deze profetie doet perfect recht aan de huidige state of mind van de mainstream wetenschap en filosofie. Wie echter wel de moeite neemt om de inzichten van Verlinde te doordenken, komt al snel tot het inzicht dat zijn gedachten en visie inderdaad een intellectuele oerknal (zouden moeten) betekenen. Dat hij de deur heeft opengezet om weer met ‘toewijding en zuiverheid van het hart’ zuivere filosofie te beoefenen en om in verzet te komen tegen de ‘schrandere intellectuelen die het denken van mensen hebben misleid’.

Om Verlindes gedachten goed in perspectief te plaatsen, moeten we eerst scherp zicht hebben op de bestaande fundamenten van het westers, wetenschappelijk mens- en wereldbeeld. Velen zijn zich er waarschijnlijk niet eens van bewust, maar dit mens- en wereldbeeld is, zeker in het perspectief van onze menselijke geschiedenis, van vrij recente datum. Ze zijn vormgegeven en verspreid in de beginjaren (eind 17e en begin 18e eeuw) van wat we nu ‘de Verlichting’ noemen. De founding fathers van de Verlichtingsgedachte wisten het zeker: de bouwstenen van de werkelijkheid zijn uit materie gemaakt. Alles wat we in de werkelijkheid waarnemen en kennen, heeft een stoffelijke basis. Recent formuleerde een nazaat van deze founding fathers, de bekende ‘breinprofessor’ Dick Swaab, het in een interview met de NRC nog eens kernachtig met zijn stelling dat ‘alles stoffelijk is’. Dus is logischerwijs ook de mens opgebouwd uit stof en is ook ons bewustzijn een materiële aangelegenheid. Of, anders geformuleerd: de resultante van onze hersenactiviteit. De laatste decennia timmeren vooral neurowetenschappers, -psychologen en –biologen aan de weg en houden ons voor, dat we als mens ‘ons brein zijn’, dat ons bewustzijn voortkomt uit onze hersenen en dat het een illusie is om te denken dat je als mens bent toegerust met een vrije wil of ziel. De mens is niet veel meer dan een te programmeren robot. Niet gemaakt van silicium en staal, maar van vlees en bloed.

De hypotheses van Verlinde raken het hart van dit stoffelijk fundament van ons mens- en wereldbeeld. Verlinde betoogt dat de bouwstenen van de werkelijkheid juist níet vervaardigd zijn uit materie, maar uit informatie. Bijzonder is dat hij met deze hypothese weer terug is bij wat de aloude wijzen (die duizenden jaren geleden leefden, en door de huidige generatie wetenschappers en de mainstream filosofen als arme intellectuele stakkers worden weggezet) al lang wisten. Hoewel zij voor de term ‘informatie’ een andere terminologie hanteren: geest of bewustzijn. De hypothese van Verlinde slaat het fundament weg onder het westers wetenschappelijk mens- en wereldbeeld. Een mens- en wereldbeeld op basis waarvan, en laten we ons dat goed realiseren, onze hele westerse samenleving is opgebouwd en georganiseerd. Het ontwerp van onze financiële, economische, politiek-bestuurlijke systemen en instituties zijn op dit stoffelijk fundament gegrond. Maar ook de sociale en menswetenschappen. Op scholen en universiteiten worden leerlingen opgeleid vanuit dit mens- en wereldbeeld. Wordt hen voorgehouden dat materie de bouwstenen van de werkelijkheid zijn en dat de mens, gelijk een ‘machine’, zonder geest en ziel is.

Naast Verlinde zijn er ook andere moedige wetenschappers en filosofen die aan de deur kloppen. Zoals de jonge Duitse filosoof Markus Gabriel, die de vloer aanveegt met wetenschappers als Dick Swaab, die hij de ‘radicaalste van alle gekke neurowetenschappers’ vindt. Volgens Gabriel zal de materialistische wetenschap het bewustzijn nooit kunnen verklaren. Om de eenvoudige reden, dat ons bewustzijn geen materialistische fundament heeft. Volgens Gabriel is ons (zelf)bewustzijn geen product van onze hersenactiviteit en zullen materialistische wetenschappers nooit kunnen begrijpen wat zich in iemands bewustzijn afspeelt. Het tragische is dat de wetenschap daarin ook niet in is geïnteresseerd. De inhoud van onze gedachten, onze persoonlijke ervaringswereld van emoties, gevoelens, verlangens, worstelingen, vreugde, liefde, verdriet en rouw, ze zijn voor de breinonderzoekers niet van betekenis. Ze schrijven het weg onder de rubriek ‘subjectiviteit’ of voortkomend uit, wat ze noemen, een ‘ik-illusie’. Het zelfbewustzijn is in de ogen van de rechtgeaarde breinwetenschapper een volstrekt oninteressant gebied.

Maar wie er even langer over wil nadenken komt al snel tot het inzicht dat deze vermeende ‘subjectiviteit’; deze ‘ik-illusie’, de enig ‘echte’ werkelijkheid is, waarin elk individu, elk mens, leeft en van waaruit hij zijn dagelijkse werkelijkheid zelf schept. Buiten ons eigen bewustzijnswerkelijkheid is er geen andere (objectieve) werkelijkheid. Dat is misschien wel de grootse illusie, waarin de mensheid gevangen is. Met dank aan de wetenschap! Wanneer we dit inzien en daarvan de consequenties durven doordenken, dan begrijpen we dat ‘de objectieve werkelijkheid’, dat ‘de waarheid’ niet bestaat.

De nazaten van de Verlichtingsidealen hebben het hier maar moeilijk mee. Zie het actuele debat in de mainstream media, waar intellectuelen en politici in nagenoeg alle West-Europese democratieën zich grote zorgen maken, zeker na de verkiezingsoverwinning van Trump en de opkomst van populistische bewegingen. Lange tijd gingen zij ervan uit dat we elkaar in de samenleving toch wel zouden kunnen vinden in de objectieve, rationele  wetenschappelijke wereld van feiten, getallen en vaststaande gegevenheden. Dat experts en wetenschappelijk geschoolde types ‘geëerd’ zouden worden, omdat zij ons de zegeningen van de objectieve werkelijkheid van feiten en omstandigheden brengen. En wat blijkt: in het wereldwijde verzet van brede massa’s tegen de politiek-bestuurlijk-intellectueel-journalistiek-wetenschappelijke elites worden de vermeende feiten en vermeende objectieve waarheden betwist. En worden de intellectuele experts gezien als ‘valse profeten’ van onze tijd. Blijken dé feiten en dé waarheid niet onaantastbaar en hebben ze hun overtuigingskracht verloren. De inzichten van zowel Verlinde als Gabriel geven, verrassend genoeg, fundament aan dit verzet. Immers de notie van dé waarheid, dé feiten, dé objectieve werkelijkheid vindt haar zuurstof in de aanname van de materialistische wetenschap dat alles stoffelijk is en empirisch of met de ratio vast te stellen. Als intellectuelen, wetenschappers en journalisten spreken over dé feiten, over dé waarheid en over dé objectiviteit, dan communiceren zij impliciet de materialistische wetenschapsopvatting mee dat ‘alles stoffelijk is’. Het is het filosofisch fundament om over dé waarheid en dé feiten te kunnen spreken.

Maar nu Verlindes visie en hypothesen op tafel liggen, blijkt deze claim van de nazaten van de Verlichtingsdenkers niet meer te overtuigen. Beide werpen immers een heel ander licht op deze vermeende objectieve werkelijkheid van dé feiten. Wellicht helpt een voorbeeld om dit duidelijk te maken. Stelt u zich het volgende voor. We zoomen in op een voetbalwedstrijd. Laten we een ‘wilde’ gedachte toelaten. Het Nederlands elftal plaatst zich in 2018 bij het wereldkampioenschap voetbal in Rusland voor de finale. Tegenstander is Duitsland. Na afloop van de finale staat als onweerlegbaar feit op het scorebord 3-2 voor Nederland. Nu zullen de wetenschappers en feitenfetisjisten stellen dat de objectieve werkelijkheid van deze voetbalwedstrijd uitgedrukt wordt in de eindstand. Maar als we nu kijken hoe in Duitsland en Nederland op deze uitslag gereageerd zal worden, dan zien we twee fundamenteel verschillende maatschappelijke werkelijkheden. Grote vreugde versus verdriet en teleurstelling. Daaruit leren we dat niet het feit op zich (de uitslag) de objectieve werkelijkheid reflecteert, maar de betekenis die aan dit feit gegeven wordt, de schepper van de werkelijkheid is. Het feit van de uitslag is een dode letter, maar de betekenisgeving de schepper van de werkelijkheid. En nee, deze is niet ‘objectief’. Om de eenvoudige reden dat deze objectiviteit in de maatschappelijke werkelijkheid niet bestaat omdat ze betekenisloos is. Geen scheppingskracht heeft.

Een ander voorbeeld. De recente terreuraanslagen in West-Europa. De aanslag is het (objectieve) feit. De onomstotelijke, maar nietszeggende, objectieve waarheid. Maar ook hier geldt weer, dat de betekenisgeving de alleszeggende werkelijkheden, die uit zo’n terreurdaad voortvloeien, schept.  Veel nabestaanden van de slachtoffers appelleerden aan gedeelde universele waarden en riepen op om niet met haat en vergelding, maar met LIEFDE te antwoorden. Om niet mee te gaan met het ‘haat en angst-frame’ van de terreurplegers. Dat zou echt een heel andere werkelijkheid gecreëerd hebben, áls regeringen voor dezelfde lijn zouden kiezen. Maar dat doen zij niet. Integendeel. Bij hen gaat het wel om vergelding en haat. Het resultaat: nog meer menselijk lijden.

Wat leren we uit beide voorbeelden? Dat het de mens, vanuit zijn bewustzijn, zelf is, die de schepper van werkelijkheden is. Dat objectieve werkelijkheden, feiten en dé waarheid in het maatschappelijk verkeer van geen betekenis zijn. Dat objectieve werkelijkheden buiten de mens om niet bestaan. Dat dat de grote misvatting is van de Verlichtingsdenkers die nog immer in de wetenschap, journalistiek, politiek, bestuur, bedrijfsleven en medische zorg aan de touwtjes trekken. En die daarmee de mens in onwetendheid gevangen houden. Met enorme negatieve maatschappelijke en persoonlijke gevolgen wereldwijd. De veelvoud van crises waarin de wereld dreigt vast te lopen zijn daarvan de alarmsignalen. De échte crisis waar we als westerse beschaving, met ons superioriteitsgevoel en de miskenning van het bestaan van de geest, in zijn vastgelopen, is de crisis van het Verlichtingsmens- en –wereldbeeld.

Een crisis, die zich ook manifesteert in de gezondheidszorg. Van patiënten zijn we, met dank aan de marktwerking in de zorg, verworden tot een ‘verdienmodel’. De documentairemaker Jerome Le Marie, die een jaar lang filmde op een operatiekamer in een Parijs ziekenhuis, komt tot de conclusie, dat ‘het op de operatieafdeling tegenwoordig niet meer over patiënten, maar over lichaamsdelen, aandoeningen en organen. Je hoort: ‘Waar blijft mijn abces?’ ‘Ik heb zo meteen een tumorectomie.’ Geen namen van mensen. De patiënt wordt ontmenselijkt’.

Het eerder aangehaald citaat van Hermes eindigt met de zin: kennis van de onsterfelijke ziel zal worden bespot en ontkend. En dat is precies wat er gebeurt. In onze geestelijke gezondheidszorg worden mensen als ‘zielloze wezens’ behandeld en daardoor ‘ontmenselijkt’. Zo ook in de zorg voor mensen met dementie. In mijn heruitgegeven boek Stemmen van de ziel, vergeten waarheid van dementie(link naar Bol.com) vertel ik het verhaal van mijn moeder en laat ik zien dat mensen met dementie niet slechts een hersenaandoening hebben, maar dat hun dementie ruimte schept aan ‘de stem van de ziel’. Maar in de reguliere zorg heeft men daar geen boodschap aan, omdat de mens volgens hen geen ziel heeft. De soms heftige emoties van boosheid, verdriet en pijn van mensen met dementie worden in de reguliere zorg daarom volstrekt niet serieus genomen. Deze hulproep van zovelen wordt elke dag weer gesmoord en monddood gemaakt met zogenaamde rustgevende medicaties.

De zielenstemmen van mensen met dementie vertellen ons nog een ander verhaal. Een hoogst actueel verhaal. Ze wijzen ons de weg uit de duisternis, waarin onze wereld terecht is gekomen. De veelvoud van crises van onze tijd roepen ons op om wakker te worden. In te zien, dat het antwoord om het huidig apocalyptisch tijdsgewricht te verstaan, in onszelf te vinden is. Dat we ons bewust worden wie we zelf ten diepste zijn: zielenwezens, godmensen. Dat is wat mensen met dementie ons voorhouden.  De echte crisis waar de wereld in verzeild is geraakt, is de crisis van het Verlichtingsmensbeeld. Een allesomvattende crisis die duizenden jaren geleden door ‘oude wijzen’, zoals Hermes Trismegistus, is geprofeteerd. Zij voorzagen, zoals ik in mijn boek Doornroosje en de Apocalyps aantoon, dit momentum. Zij profeteerden de tijd van de Openbaring. Zij voorzagen dat, in een voor hen verre toekomst, de mensheid voor een existentiële keuze komt te staan. Vast houden aan de illusie van het stof, die ons onherroepelijk naar de afgrond voert of de les van de mens met dementie te leren, dat we zoveel meer zijn dan stof alleen. En dat wij zelf het vermogen hebben om een nieuwe wereld te bouwen. Zo bezien zijn mensen met dementie de vroedvrouwen van die nieuwe wereld. Samen met moderne ‘profeten’ als Verlinde en Gabriel wijzen zij ons de weg uit de duisternis.

Hans Siepel

bron photo Erik Verlinde : Own work https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:ErikVerlinde.jpg

Foto van Hans Siepel

Hans Siepel

Hans Siepel, publicist en schrijver. Schreef o.a. het boekje ‘Woorden van zorg; een vertelling over effectieve communicatie in de zorg.In 2010 verscheen van Hans Siepel de eerste druk van Bewustzijn, dementie en spiritualiteit. Samen met zijn andere boek, Stemmen van de ziel, vergeten waarheid van dementie, vormt dit boek een tweeluik met een fundamenteel andere kijk op dementie. Beide boeken zijn een bron van inspiratie voor velen die met dementie te maken hebben, getuige de vele reacties die Hans Siepel hierover heeft ontvangen.
5-hoek

Overige artikelen

Durf jij werkelijk mens te zijn? | Video
Helen met de kracht van het hart – een ontmoeting met medicijnpaarden
Als je werk is uitgewerkt
De spirituele dimensie van Alzheimer
Waarom het doden van dieren voor voedsel binnenkort klaar zal zijn – volgens Richard Branson
De 16 kenmerken van een sterrenkind van de Pleiaden
Je Gidsen en jouw verbinding daarmee
De Planetaire Oorsprong van Starseeds – Van welke planeet kom jij?
Waarom zijn er Sterrenkinderen op Aarde?
Ben jij een oude ziel? Hoe kom je erachter of je een oude ziel bent?
Kenmerken van Pleiaden Starseeds, welke heb jij?
Waarom ik heb geleerd mijn emotionele pijn te omarmen en hoe dat je leven kan veranderen