Onderpresteren van hoogbegaafde leerlingen

Wordt een hoogbegaafd kind ook echt uitgedaagd op school?

Enkele kenmerken van hoogbegaafde onderpresteerders:

  • hebben een gebrek aan zelfvertrouwen
  • zijn faalangstig
  • zijn bang voor succes
  • missen academische vaardigheden
  • tonen geen volharding
  • hebben moeilijkheden om doelgericht te werken
  • hebben een negatief zelfbeeld
  • hebben een enorme nood aan aandacht
  • vermijden verantwoordelijkheid
  • hebben vaak het gevoel waardeloos te zijn
  • vermijden competitie
  • hebben negatieve gedachtepatronen: ze achten zichzelf weinig intelligent ondanks testresultaten en/of voelen zich incapabel om te kunnen slagen ondanks hun hoge intelligentie.

Wanneer ontstaat doorgaans onderpresteren?

“De primaire factor voor onderpresteren bij hoogbegaafde leerlingen blijkt een gemis aan erkenning en ondersteuning van hun intellectuele potentieel gedurende hun eerste schooljaren te zijn.”

Indien hoogintelligente kinderen van jongs af aan onvoldoende academische uitdagingen aangeboden krijgen, vinden ze hun werk vaak te makkelijk, raken ze verveeld, ontwikkelen ze ontoereikende werkmethoden en hebben ze vaak negatieve gevoelens naar de school toe. Onderpresteren is een logische reactie op wat zij als niet lonend werk ervaren. Dezelfde leerlingen die op school niet gemotiveerd geraken, tonen vaak wel een hoge intrinsieke motivatie wanneer het over hun interessegebieden buiten de school om gaat. Wanneer de inhoud van de leerstof echter wel gewaagd is aan het potentieel en de mogelijkheden van het kind én voldoende uitdaging biedt, komt het hoge motivatieniveau, dat van nature aanwezig is, ook op school tot uiting.

Het gaat eerst vanzelf… en dan loopt het mis

Onderpresteren van hoogbegaafde leerlingenIn hun vroege schooljaren slagen hoogbegaafde kinderen er door hun intelligentie in om schoolwerk tot een goed einde te brengen zonder dat ze daarbij ontdekken wat het woordje ‘werk’ werkelijk inhoudt. Geregeld komt het voor dat ze nagenoeg al het materiaal dat in de eerste graad wordt aangeboden al onder de knie hebben nog voor ze naar de lagere school gaan. Deze situatie zet zich voort gedurende hun jaren op de basisschool, waardoor zij zich terecht én voortdurend vervelen op school. Spijtig genoeg leren ze dat schoolwerk verwerken iets is dat zonder moeite gebeurt en leren ze zichzelf geen leerstrategieën aan.

Later, op het moment dat ze eindelijk geconfronteerd worden met uitdagende leerstof, merken ze dat ze nooit geleerd hebben om te studeren of door te zetten.

En… weg met het zelfvertrouwen!

Het is voor deze leerlingen moeilijk om zelfvertrouwen op te bouwen, aangezien ze nooit geleerd hebben hoe het voelt om iets te bereiken door er echt moeite voor te doen. Het is belangrijk dat kinderen al vroeg leren dat er een verband is tussen de door hen geleverde inspanning en het resultaat dat ze daardoor kunnen bekomen.

De kennis van dit verband brengt een gevoel van interne controle met zich mee en dit gevoel maakt het verschil tussen presterende leerlingen en onderpresteerders.Het is pas door het accepteren en overwinnen van uitdagingen, dat men zelfvertrouwen opbouwt.De mogelijkheid om zelfvertrouwen op te bouwen op leergebied werd onderpresteerders ontzegd, aangezien ze nooit kennis gemaakt hebben met het verband tussen proces en resultaat, tussen inspanning leveren en iets bereiken.

Tevens leren ze gedurende hun schoolcarrière niet wat leren ís; andere leerlingen leren dit daarentegen wel na verloop van tijd, omdat ze noodgedwongen leren om zich in te zetten voor een leerdoel. Deze hoogbegaafde leerlingen leren ook niet wat het is om te moeten wedijveren met anderen, wat een ander belangrijk proces is in het opbouwen van studievaardigheden.

Onder de povere studiegewoonten, de zwakke vaardigheden, het gebrek aan organisatie en de verdedigingstechnieken die ze zichzelf eigen gemaakt hebben, zit een gevoel van gebrek aan zelfcontrole over hun studie successen. Onderpresteerders geloven vaak niet dat ze hun doelen zouden kunnen bereiken mits ze harder zouden werken, ook al geven ze meteen toe dat gebrek aan inspanning de oorzaak is van hun probleem.

Gevolgen:

Onderpresteren van hoogbegaafde leerlingenHoogbegaafde kinderen die dit meemaken geraken gevangen in de neerwaartse spiraal van het onderpresteren. Hoe langer deze spiraal doorgaat, hoe minder capabel ze zich voelen. Ze willen het wel beter doen, maar weten niet hoe. Ze missen belangrijke leervaardigheden en soms hebben ze kennisgaten. Hun faalangst vergroot. Ze geloven steeds minder in hun eigen doeltreffendheid. Ze gaan zich hulpelozer en moedelozer voelen naarmate het gat tussen waar ze zich bevinden en waar ze zich zouden moeten bevinden wijder wordt. Aanhoudend lage cijfers leiden ertoe dat ze steeds lagere verwachtingen krijgen van zichzelf. Deze lage verwachtingen leiden op hun beurt weer tot steeds minder presteren. De druk om uit te blinken of te slagen resulteert enkel in een gedragspatroon dat er, bewust of onbewust, op toegespitst is om het zwakke zelfbeeld, dat bedreigt wordt door faalangst, te beschermen.De neerwaartse spiraal van het onderpresteren mondt uit in een staat van passiviteit die het probleem doet voortduren.

Onderpresteren voedt zichzelf en blijft groeien tot iets of iemand toevallig of doelgericht tussenkomt en er voor zorgt dat de spiraal weer omhoog kan gaan. Het is van belang dat leerkrachten en ouders, die er aan werken om het onderpresteren van hun leerling en kind om te keren, zich realiseren dat er geen korte termijn oplossing voor onderpresteren bestaat.

Kan je dan wel iets doen?

De meest efficiënte benadering om leerlingen te helpen om meer gemotiveerd te geraken en te streven naar goede schoolresultaten, is die waarin men de leerlingen eerst en vooral uitlegt hoe deze motivationele dynamiek werkt en onderpresteren veroorzaakt. Daarna kan er in team met de leerling, leerkrachten en ouders een geschikte aanpak van het leerprobleem besproken worden.

Bronwoord-wolk

Onderpresteerders volgens het Landelijk Informatiepunt (hoog)begaafdheid :

 (Hoog)begaafde leerlingen beschikken over de potentie om hoge prestaties te leveren. Toch komt dit niet altijd tot uiting. Kennis van mogelijke kenmerken van (hoog)begaafde onderpresteerders is daarom van belang ten behoeve van de signalering van deze leerlingen.

Wetende dat (hoog)begaafde leerlingen goed en snel kunnen leren, verwacht je eigenlijk dat er op school weinig tot geen problemen zullen optreden. Dat geldt echter niet voor alle (hoog-)begaafde leerlingen. Omdat zij in het huidige onderwijs vaak niet op niveau worden aangespro-ken, lopen ze een groot risico om gedemotiveerd te raken, met gedragsproblemen en onderpresteren als gevolg (Doornekamp, Drent en Bronkhorst, 1999). Het is dan ook belangrijk deze leerlingen zo snel mogelijk te signaleren, zodat deze problemen zoveel mogelijk voorkomen en opgelost kunnen worden.Door verschillende auteurs zijn kenmerken van deze zogenaamde (hoog)begaafde onderpresteerders beschreven.

Kenmerken van hoogbegaafde onderpresteerders

1. Grote en uitzonderlijke kennis

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben vaak kennis die nog niet in de groep is behandeld en een grote algemene ontwikkeling.

2. Grote interesse

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben op veel gebieden belangstelling en ze houden ervan om dingen te onderzoeken, bijvoorbeeld door in hun vrije tijd veel te lezen of op een andere manier informatie te verzamelen. Als een onderwerp (dat vaak wat moeilijker is) hun interesse heeft, begrijpen en onthouden ze veel.hoogbegaafdheid-kenmerken-oh-nee-hij-zal-toch-niet-hoogbegaad-zijn

3. Wisselend schoolwerk (bekijken in relatie tot kenmerk 7)

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen laten vaak wisselend schoolwerk zien: afnemende prestaties (zie kenmerk 7) maar bij ingewikkelde vragen juist wel het goede antwoord weten, mondeling beter presteren dan schriftelijk en beter uit de verf komen bij individueel onderwijs op maat dan bij het regulier groepsonderwijs.

4. Positief thuiswerk

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen werken thuis vaak verder aan zelfgekozen schoolprojecten en ontwikkelen thuis op eigen initiatief allerlei activiteiten.

5. Grote verbeelding

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben vaak een levendige, grote verbeelding en zijn creatief.

6. Hoge mate van sensitiviteit

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen geven vaak blijk van een enorme sensitiviteit: ten opzichte van zichzelf, maar ook van anderen.

7. Afnemende schoolprestaties

(bekijken in relatie tot kenmerk 3) Opvallend is dat de schoolprestaties van onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen afnemen; ze presteren (vooral in schriftelijk werk) beneden niveau, in elk geval beneden hun eigen niveau, maar soms zelf ook beneden groepsniveau. Vaak schrijven ze slordig, houden ze niet van instampen en inprenten, missen ze leerinhouden en instructiemomenten en zijn ze slechts selectief enthousiast: wel voor nieuwe onderwerpen, niet voor uitwerkingen.

8. Negatief gedrag

In de klas vertonen onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen vaak negatief gedrag; ze zijn lastig en onaangepast, vragen steeds om aandacht, vervelen zich, dromen weg en wijzen pogingen van de leraar om zich aan de groepsnormen te conformeren, af.

9. Haperende sociaal-emotionele ontwikkeling

Onderpresteren van hoogbegaafde leerlingenOnderpresterende (hoog)begaafde leerlingen zijn vaak ontevreden over zichzelf en de verrichte werkzaamheden, vermijden nieuwe activiteiten uit angst voor mislukking, hebben minderwaardigheidsgevoelens, zijn wantrouwend of onverschillig en doen niet graag mee aan groepsactiviteiten, zijn minder populair bij leeftijds-genootjes en zoeken vriendjes onder gelijkgestemden.

10. Geringe taakgerichtheid

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen zijn vaak weinig taakgericht. Ze hebben een laag werktempo, hebben hun huiswerk vaak niet af, stellen zichzelf onrealistische doelen, zijn snel afgeleid, vergeetachtig en/of impulsief, hebben geen duidelijk leertraject voor ogen, hebben een korte spanningsboog, voelen zich hulpeloos, willen niet geholpen worden en willen zelfstandig zijn.

11. Negatieve houding

Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben vaak een wisselende motivatie, hebben een hekel aan routine, verzetten zich tegen autoriteit, nemen geen verantwoordelijkheid voor hun eigen daden en staan onverschillig of afwijzend tegenover de school.

Bewaar voor later op Pinterest:

Onderpresteren van hoogbegaafde leerlingen

Meer lezen over hoogbegaafdheid? : 

 

Foto van Gast Auteur

Gast Auteur

Verzamelnaam voor alle artikelen die door gast auteurs zijn geschreven. Ook met ons samenwerken? Wij werken graag samen bewuste ondernemers die een mooiere plek maken van deze wereld. Je leest er hier meer over
nieuwetijds 5-hoek

Overige artikelen

Wat jouw zielsmissie van jou nodig heeft
Wat is hartsverbinding? Waarom is dat zo belangrijk in seks?
Oogstaren: Ervaar diepe verbinding en spirituele inzichten
Praktische tips om te ‘zien’ voorbij fysieke energie
Hoog Functionerende Depressie: Symptomen en Herkenning
Liever alleen dan in een ruilsysteem
8 Harde Waarheden Die Je Toch Moet Horen Om Je Leven Op Orde Te Krijgen
Het belang van het juiste moment
Post traumatische stress energetisch gezien
Ben jij al Verlicht?- Wat is verlichting dan eigenlijk?
Moederkracht: Hoe geef ik mijn kind veiligheid mee?
10 Edelstenen en kristallen ter ondersteuning van zwangerschap en geboorte