Heb je wel eens een intens gevoel van ontzag beleefd? Ontzag is een emotie die je sprakeloos maakt van verwondering, van opperste verbazing over iets waar je getuige van bent, iets wat je de adem beneemt, of iets dat je simpelweg al je problemen doet vergeten of ze minder belangrijk laat zijn. Ontzag is het gevoel dat je bewust maakt hoe ongelooflijk krachtig het Universum – waar jij deel van uitmaakt – werkelijk is.
Uit nieuwe studies is gebleken hoe krachtig dit intense gevoel is, dat mogelijkheden biedt tot inspiratie, genezing, verandering van denkwijzen en dat zelfs verbinding van mensen tot stand kan brengen. Wanneer had je voor de laatste keer een diep gevoel van ontzag?
Volgens Dacher Keltner, psycholoog aan de Universiteit van Californië is “ontzag het gevoel om in een uniek moment ergens getuige van te zijn dat buiten het menselijke begrip valt, iets dat ons bevattingsvermogen overstijgt.”
Hoe komt het dat een gevoel van ontzag ons beter laat voelen?
In 2013 startte het laboratorium van Keltner een drie jaar durend onderzoek, gefinancierd door de John Templeton Foundation; dit gaf de aanzet tot meer studie naar dit onderwerp dan in de voorgaande drie decennia had plaatsgevonden.
Voorbeelden van ontzag kunnen zijn: voor het eerst een pasgeboren baby zien, een mooie zonsondergang, een vallende ster of een mooie psychedelische ervaring. Je weet wel, dat onbeschrijflijke gevoel dat je sprakeloos maakt.
“Mensen vertellen vaak over een gevoel van ontzag bij het zien van bijvoorbeeld de Grand Canyon of Nelson Mandela,” vertelt Keltner. “Onze onderzoeken tonen echter dat het ook eenvoudiger kan – een vriend is bijvoorbeeld zó genereus dat het je verbaast, of je ziet een mooi patroon van bladeren en schaduwen tijdens een boswandeling.”
De afgelopen decennia kregen alleen de zes belangrijke emoties veel wetenschappelijke aandacht: gevoel van geluk, verdriet, angst, woede, afkeer en verrassing. “Het gevoel van ontzag werd gezien als de Gucci van de emotiewereld – cool als je het voelt, maar een luxe item.” Volgens Michelle Shiota, psychologe bij de Arizona State University,” wordt het nu gezien als basaal deel van het menselijk Zijn dat we allemaal hard nodig hebben.
Wetenschappers komen tot de ontdekking dat ontzag een gevoel is dat ons allen verbindt. Het is eigenlijk geweldig dat mensen deze emotie kunnen voelen, vertelt Keltner, het stelt ons in staat om in samenwerkingsverband te handelen, waardoor onze overlevingskansen worden gewaarborgd. Wanneer je ergens staat met een fantastisch uitzicht op je omgeving, op een sterrenhemel of op een enorme piramide, dan herinnert je dat aan het besef dat we maar een heel klein deeltje zijn van iets omvangrijks, waardoor ons denken onvermijdelijk verschuift van Mij naar Wij. We verlaten ons hoofd en beseffen dat we allemaal deel uitmaken van Het Grote Plan, ongeacht welk geloof je hanteert.
Het effect van overzicht hebben
Astronauten ervaren dit gevoel op dezelfde manier, maar dan extremer. Regelmatig werden omschrijvingen gerapporteerd als een “buitengewoon intens” gevoel van eenheid wanneer ze vanuit de ruimte naar de Aarde keken. Dit staat bekend als het “overzichtseffect”.
Volgens Edgar Mitchell “gebeurt er iets met je als je je buitenaards bevindt. Je ontwikkelt onmiddellijk een alomvattend bewustzijn, een kristalhelder inzicht in mensen, een enorme ontevredenheid met de hele situatie op onze mooie planeet en een onbedwingbare drang om er iets aan te doen.” Mitchell beschreef deze emotie als een ‘onderling verbonden euforie.’ Ook andere astronauten rapporteerden soortgelijke gevoelens van ontzag.
Hoe maakt gevoel van ontzag ons beter en meer verbonden?
Een gevoel van ontzag kan ons helpen de dingen in een ander licht te zien. Angst en opwinding brengen ons in een vecht- of vluchtreactie, ontzag remt en laat ons stil en aandachtig aanschouwen wat voor ons ligt. Het vermogen te kunnen stoppen en even na te denken maakt ons meer ontvankelijk voor details en informatie over nieuwe dingen die we leren.
Albert Einstein beschreef zijn gevoelens van ontzag als “de bron van alle ware kunst en wetenschap.”
Gevoel van ontzag maakt ons aardiger en blijer. “Ontzag veroorzaakt een gevoel van Hier en Nu, waardoor het lijkt of je oplost,” vertelt sociaal psycholoog Paul Riff van de Universiteit van Californië. Dit gevoel helpt ons om eerlijk, ethisch en edelmoedig te handelen.
Eén van de experimenten om het effect van deze emotie te meten bestond uit een volle minuut kijken naar de opvallende groei van de langste eucalyptusbomen in Noord-Amerika, of gewoon naar een oud gebouw. Het laat zich raden dat degenen die naar de bomen staarden meer ontzag voelden dan de gebouwkijkers, en toen een van de onderzoekers per ongeluk een stel pennen voor de deelnemers aan de studie op de grond liet vallen, waren degenen die zich klaarwakker voelden eerder geneigd om te helpen oprapen, dan degenen die geen ontzag voelden.
Ontzag heeft ook een helende werking. De wetenschap rond deze emotie is nog vrij nieuw, hoewel deze kennis in de echte wereld al wordt toegepast. Op een middelbare school in Long Island City, New York, neemt docente Julie Mann haar studenten mee op “Ontzagwandelingen” om ze te verbinden met kunst en natuur. Terug in het klaslokaal schrijven de studenten hun ervaringen op, om ze vervolgens met hun klasgenoten te delen. Volgens Julie komen zelfs gesloten studenten die weinig of nooit in de klas praten daadwerkelijk tot leven en beginnen vervolgens ook aandacht te schenken aan andere klasgenoten. “Het helpt ze om zich minder gemarginaliseerd te voelen en te beseffen dat het leven nog steeds goed is.”
Als je jezelf dus weer buiten de maatschappij voelt staan, depressief voelt of niet geïnspireerd, wellicht heb je dan behoefte aan het kijken naar schoonheid, vroeg opstaan om de zon te zien opkomen, een berg beklimmen of kijken in de ogen van een pasgeboren kindje… Je weet maar nooit, het zou je hele leven kunnen veranderen!
Licht en liefde
Alanna Ketler
