Hypnagogie is een staat van bewustzijn die zich kenmerkt door droomachtige visioenen en vreemde of abnormale gebeurtenissen. Kunstenaars gebruiken deze staat van bewustzijn al eeuwen om creativiteit aan te boren.
Als dit je interesseert, leg dan een notitieboekje naast je bed. Wanneer je deze staat van bewustzijn ervaart, meestal ’s morgens vroeg, schrijf dan alles op wat je ziet, voelt of ervaart. Dat kan je inzicht in jezelf geven.
De twee basistoestanden van bewustzijn die we allemaal wel kennen, zijn slapen en wakker zijn. Maar hoe zit het dan met de staat van bewustzijn tussen die twee? Hypnagogie is een andere staat van bewustzijn die zich kenmerkt door droomachtige visioenen en vreemde of abnormale gebeurtenissen. Kunstenaars gebruiken deze staat van bewustzijn al eeuwen om creativiteit aan te boren, waardoor hun meest creatieve ideeën tot uitdrukking komen.
Bijvoorbeeld door surrealistisch kunstenaar Salvador Dalí. Dalí beschreef hypnagogie als ‘de sluimer met een sleutel’ en gebruikte deze staat van bewustzijn als inspiratie voor veel van zijn fantasierijke schilderijen.
“Je moet het probleem ‘slapen zonder te slapen’ oplossen, wat de essentie is van de dialectiek van de droom. Het is een toestand van rust die in evenwicht balanceert op de strakke onzichtbare draad die slapen scheidt van wakker worden,” schrijft Dalí in zijn boek ‘50 Geheimen van Magisch Vakmanschap/ 50 Secrets of Magic Craftsmanship’ 
De inspiratie achter Frankenstein kreeg Mary Shelley vanuit een ‘wakkere droom’ die ze vroeg in de ochtend beleefde. Ze zei daarover: “Ik zag met mijn ogen dicht plotseling een mentaal visioen.” Droomonderzoekster Michelle Carr legt in haar blog in Psychology Today uit dat deze geestestoestand ‘vloeibaar en hoog gevoelig’ is, waarin vaak beelden verschijnen die een uitdrukking zijn van diepere lagen van herinneringen en gevoelens.
Hypnagogie is te vergelijken met de REM-slaap, je diepste slaap, waarin je geest beweegt door de vele gedachten, ideeën, herinneringen en emoties, en verbindingen maakt tussen al die verschillende concepten. In tegenstelling tot de REM-slaap ben je tijdens hypnagogie gedeeltelijk wakker, voldoende om je bewust te zijn van wat er gebeurt, wat je ziet en hoe je je voelt. Staat dit in verband met slaapverlamming?
Wanneer je dit wel eens hebt ervaren, dan weet je wellicht dat dit een toestand is waarin je je hélemaal wakker voelt, maar niet in staat ben om ècht wakker te worden. Alsof je verlamd bent. Veel mensen zien angstaanjagende beelden of totale duisternis, proberen zichzelf moeizaam wakker te krijgen, echter zonder succes. Maar stel dat die beelden je juist iets willen laten zien, iets wat je niet wilt zien? Dat het je brein is die je probeert te helpen met het onder ogen zien van je eigen duisternis? Het is maar een gedachte… wie zal het zeggen…? Je weet maar nooit hè?
De term hypnagogie komt uit het Grieks en betekent ‘slaap’ en ‘gids’, en suggereert het moment dat zich vlak voor of vlak na de sluimer voordoet. Tijdens dit moment, dat slechts enkele minuten duurt, bevindt jouw Zijn zich tussen twee staten van bewustzijn, waarin je kenmerken van slaap in combinatie met kenmerken van wakker zijn ervaart.
“Je belandt ergens tussen slapen en wakker zijn, in welke staat je zowel bewust slaapverschijnselen ervaart als bewust denkt dat je wakker bent en wat je je na volledig ontwaken kunt herinneren,” vertelt Dr. Milena Pavlova – die als neuroloog slaap- en circadiaan-ritmestoornissen bestudeert in het Brigham and Women’s Hospital in Boston – aan The Huffington Post
Dus wat gebeurt er precies in de hersenen?
Tijdens een moment van hypnagogie zijn onderzoekers erin geslaagd zowel de alfa-hersengolven te kunnen waarnemen – de voornaamste hersengolfmodus waarin we wakker en ontspannen zijn, wellicht dagdromend of in meditatie – als de theta-hersengolven, die geassocieerd worden met herstellende slaap. Normaalgesproken vinden deze hersengolven individueel plaats, maar het kan zijn dat door een combinatie van beiden dergelijke ongebruikelijke visioenen ervaren worden.
Dit is misschien wel de beste staat van bewustzijn tussen beide werelden, omdat je geest volkomen vrij en zonder enige inspanning of actieve gedachte rond kan zweven, terwijl je je wakker genoeg voelt om je bewust te zijn van wat er gebeurt en je te herinneren wat je zag of voelde.
“Normaliter gaat deze staat van bewustzijn gepaard met veel beeldvorming,” vertelde Deirdre Barret, klinisch psycholoog aan de Harvard Medical School aan ScienceLine. Soms zijn het statische beelden, soms kortdurende bewegende beelden en af en toe langere filmpjes, zoals in REM-slaapdromen. Soms ook met geluid erbij.
“Hypnagogie is de kortste weg naar communicatie met ons onderbewustzijn”, vertelt Sirley Marques Bonham, onderzoeker van het bewustzijn aan de Universiteit van Texas in Austin, tegen ScienceLine. “Je onderbewustzijn stuurt je mogelijke oplossingen door middel van beelden en andere gewaarwordingen.”
Hoe kun je dit creatieve potentieel benutten?
De eerstvolgende keer dat je jezelf in deze staat van bewustzijn aantreft, observeer dan simpelweg wat je ziet en hoe je je daarbij voelt. Probeer het niet te veranderen of jezelf eruit te werken, blijf er gewoon in Zijn. Zodra je volledig ontwaakt bent, schrijf dan op wat je zoal hebt gezien en ervaren. Dit kan heel goed de creatieve inspiratie zijn die je nodig hebt om een aankomend project aan te pakken. Het kan ook enkele krachtige aanwijzingen bevatten voor ervaringen die je nog niet hebt gehad. Misschien vindt je het leuk om de beelden proberen te schilderen of te tekenen of je ervaringen op te schrijven. Speel ermee en sta open voor alles wat er in je opkomt!
