Mijn eigen innerlijke criticus
Het is 2006 en ik ben op een yoga-vakantie. De organisator vertelt dat we met de volgende oefening onze gedachtestroom induiken. De volgende 30 minuten schrijven we elke gedachte op die in ons opkomt. Voor mij begon het zo: “Hmm, wat zouden we zo gaan eten?”, “Mijn been valt in slaap”, “Moeten we echt altijd op yoga matjes zitten?”, “Hoeveel dingen zou ik moeten opschrijven?”, “Ik vraag me af of ze straks langskomt om dit allemaal te lezen”, “Oh ja, ik moet nog een afspraak maken bij de tandarts”, “Zou Jessica dit ook zo saai vinden?”, “Misschien ga ik straks wel…”.
En toen, uit het niets, werd ik overspoeld met kritische gedachtes: “Dit gaat je niet lukken”, “Denk je echt dat zo’n yoga-retraite je ergens mee gaat helpen?”, “Je bent alleen, omdat het niet makkelijk is om van jou te houden”, “Je zult nooit…”
Daar was ze: mijn innerlijke criticus, vastgelegd in zwarte inkt. En ze verwoordt de innerlijke onrust zoals ik die al jaren bij me draag. Op dat moment realiseerde ik me dat ik het gesprek moest aangaan met die duistere kant van mezelf. Anders zou ik mijn hele leven een soort gijzelaar blijven.
“Je innerlijke criticus voedt zich op je onzekerheid. Ze sluit je op in een staat van het-moet-altijd-beter, zonder dat je ooit goed genoeg kunt zijn.”
Met die ervaring begon mijn heling. Een reis die er uiteindelijk toe leidde dat ik zelf psychologe werd, en een alternatieve heler. En gewoonweg een mens dat meer van zichzelf durfde te houden.
Waarom heeft iedereen er één? En waar komt die vandaan?
Je innerlijke criticus is een stem in je hoofd die continu komt opzetten met negatieve gedachtes of je bang probeert te maken. En zo houdt het je vast in een herhalende cyclus van pijn of schaamte. Het is de stem die je constant vertelt dat je niet genoeg bent. Niet goed genoeg, niet slim genoeg, niet knap genoeg. Als de criticus er is, dan is er altijd wel iets mis met je. Sterker nog, je innerlijke criticus voedt zich op je onzekerheid. Ze sluit je op in een staat van het-moet-altijd-beter, zonder dat je ooit goed genoeg kunt zijn.
In mijn werk heb ik gezien dat de innerlijke criticus meestal ontstaat uit pijnlijke ervaringen uit het verleden. Bijvoorbeeld als een van je ouders of ex-partners op een bepaald moment ontzettend kritisch naar je was. In je volgende relaties verandert je innerlijke criticus dan in een nieuwere versie van die mensen uit het verleden. En ze spuwt continu beweringen, puur zodat je jezelf gaat zien als één groot, hopeloos geval. Je innerlijke criticus kan ook een verhaal zijn dat je voor jezelf blijft bevestigen, maar dat totaal niet overeenkomt met de werkelijkheid. Waar ze ook vandaan komt, je innerlijke criticus is niets meer dan een middel dat je zelf gebruikt om jezelf pijn mee te doen.
Het lichtpuntje in dit verhaal is dat je de innerlijke criticus zelf hebt gemaakt. En je hebt dus ook de kracht om het te genezen.
4 stappen om met je innerlijke criticus te leren omgaan
Stap 1: Word je er bewust van
Om je innerlijke criticus te helen, moet je je er bewust van zijn wanneer het iets tegen je zegt. Ik raad je aan om een klein notitieboekje te kopen en die ten minste een week bij je te dragen. Schrijf in die week alle kritische beweringen op die je over jezelf zegt, voor zover je ze merkt. Het maakt niet uit of je ze hardop zegt of alleen maar denkt, schrijf ze op! Het kunnen zinnen zijn als “ik ben zo dom” of “Oké, daar heb ik echt een zootje van gemaakt”, “Hij haat me”, “Ze zullen me nooit leuk vinden”, “Je bent zo lelijk”, “Dat gaat je nooit lukken”. Hierbij wil ik wel zeggen dat het heel moeilijk, zwaar en verdrietig kan zijn om al die kwetsende dingen te lezen die je over jezelf zegt (en zelfs gelooft). Dus herinner jezelf er regelmatig aan dat je klaar en bereid bent om dit deel van jezelf te helen!
Stap 2: Bedenk wie je napraat
Nadat je zo een week lang je kritische uitspraken hebt opgeschreven, lees je ze door. Ga elke zin langs en bedenk of het klinkt als iemand uit je verleden. Heb je bijvoorbeeld “Ik ben zo dik” opgeschreven, bedenk dan wie dat ooit zo direct tegen je zei. Of was het een verhaal dat je jezelf bent gaan vertellen en bent gaan geloven? Deze oefening gaat er niet om dat je in de slachtofferrol gaat zitten. Je innerlijke dialoog is niet de schuld van anderen. Je wilt hiermee juist kijken wie je per ongeluk hebt verinnerlijkt, of welke situatie uit het verleden je nog moet helen, vergeven en oplossen.
Stap 3: Confronteer je innerlijke criticus
Zoek hulp van buitenaf en laat iemand je helpen om je innerlijke criticus te helen. (En let op, want je criticus kan heel vals zijn en je juist proberen te isoleren. Als je ‘het’ deelt met iemand anders, kan dat je ontzettend helpen om die gedachtes de baas te worden!) Als je niemand kunt vinden of op een lange wachtlijst komt te staan, kun je alvast beginnen door online te luisteren naar een helende begeleiding. Die helpt je om de confrontatie aan te gaan.
Stap 4: Blijf elke dag letten op je innerlijke dialoog
Een gezondere dialoog is net als een sportroutine: je hebt geduld nodig en moet doorzetten. Je kunt het beste meer zelfmedeleven krijgen door je bewust te worden van hoe je dagelijks door je leven gaat. Neem elke ochtend even de tijd om te bepalen hoe je de dag wilt ervaren. Focus op hoe je het fijn vindt om jezelf te zijn.
Het zal je ook helpen als je leert herkennen wie of wat (om je heen) je innerlijke criticus triggert. Hoe beter je weet welke situaties je triggers zijn, hoe meer je van jezelf zult leren houden.
