Een hoogsensitief kind op school
Hoewel er steeds meer bewustzijn en begrip is ontstaan, kan een hoogsensitief kind nog steeds tegen lastige situaties aanlopen. Ze heeft te dealen met een wereld die er nog niet helemaal klaar voor is en dat kom je overal tegen: in de klas, op school, clubjes, sporten…
We leren er thuis meestal wel snel mee om gaan, we weten of voelen vaak dat het echt anders is en ook anders moet, ook al is het soms in alle heftigheid ook wel even zoeken. Zowel thuis als op school hebben ze in ieder geval een veilige basis nodig, die valt of staat met de leerkracht die voor de klas staat.
Wat hebben deze kinderen nodig
In feite is dat wat ze nodig hebben, niet zo heel anders dan wat ze thuis nodig hebben: ze hebben veel behoefte aan rust en regelmaat en reageren vaak sterk op veranderingen. Ze vragen om eerlijkheid en oprechtheid in het hier en nu en zij vragen om grenzen. Ze vragen ook om tijd en ruimte om zichzelf te mogen ontwikkelen in hun eigen tempo. Meestal beschikken ze over een enorme eigen wijsheid, waar je jezelf over blijft verbazen. Bovenal vragen ze vooral om volledige acceptatie van wie zij zijn. Vooral op school waar veel aanpassing wordt gevraagd, kan de eigenheid van je kind in het geding komen, waardoor het veel sneller tegen problemen aanloopt.
Mogelijke probleemsituaties (zonder intentie volledig te willen zijn):
- overprikkeling;
- veel voelen van anderen
Zo maakt het bijvoorbeeld voor mijn zoon heel veel uit naast wie hij zit. Uiteraard is dat voor elk kind belangrijk, maar mijn zoon kan er echt naar van worden omdat hij zoveel voelt van anderen. Zo waren er duidelijk perioden dat het minder ging en de overprikkeling heftiger, maar als ik dan zag naast wie hij neer was gezet, begreep ik het direct (omdat ik toevallig ook wist dat er in het gezin van dat kind veel problemen waren). En ook zijn huidige juf ziet hem aftakelen gedurende de dag als zij zich niet zo prettig voelt.
- problemen met het schoolsysteem: een overvol lesprogramma, veel moeten en een grote prestatiegerichtheid;
- schoolreisjes;
- Perfectionisme versus faalangst;
- het goed willen doen en aanvoelen wat de leerkracht verwacht;
- sterk aangepast gedrag of juist onaangepast gedrag;
- autoritair leraarschap;
- onbegrip;
- het anders willen doen – eigen wijze;
- beperkte (keuze)vrijheid;
- niet naar school willen / afscheid kunnen nemen;
- concentratieverlies lijkend op ADD / druk gedrag lijkend op ADHD;
- veranderingen – een andere dagindeling
Eigenheid
Een hoogsensitief kind is vaak nog sterk verbonden met de eigen kern, met wie zij in werkelijkheid zijn en willen dat op school ook graag kunnen. Vaak is dit een reden waarom het in het reguliere onderwijs wel eens mis kan gaan, omdat daar vaak veel aanpassing wordt gevraagd en veel vast ligt van hoe iets zou moeten worden uitgevoerd. En als je niet meeloopt, wordt er vooral veel gedaan om dat alsnog voor elkaar te krijgen. Dat werkt meestal niet zo goed.
Ze reageren wel goed op mensen (en kinderen) die oprecht zijn – als dit ontbreekt, dan prikken zij daar zo doorheen. Ze reageren ook goed op mensen die vanuit verbinding communiceren, niet op commando’s, tenzij ze bang zijn het verkeerd te doen.
Aangepast en onaangepast gedrag van een hoogsensitief kind
In principe kun je het gedrag op school in twee categorieën indelen: aangepast gedrag en onaangepast gedrag.
Een hoogsensitief kind zal zich snel leren aan te passen. Soms in extreme mate, zij willen niet verkeerd doen en zeker geen boosheid op zich afroepen. Ze voelen dan ook precies aan wat de leerkracht wil en voelen ook wanneer de leerkracht het moeilijk heeft en willen dan zeker niet tot last zijn. Niet zelden zul je in dat geval thuis een totaal ander kind kunnen aantreffen die in alle heftigheid alsnog zijn emoties wil ontladen. Dat noem ik ook wel het gebroken koekjes-fenomeen.
Anderen komen in opstand en zullen er alles aan doen om juist niet te luisteren, omdat zij voelen dat dit niet klopt met wie zij zijn. En daarvan zullen de gevolgen thuis duidelijk voelbaar zijn en zullen de emoties een plekje moeten krijgen. Hier spelen vaak thema’s rondom eigenwaarde, zelfacceptatie en zelfvertrouwen.
Een reis door de tijd van onze ervaringen op school
Een hoogsensitief kind is anders en ook op school hebben ze vaak net wat anders nodig. Vaak is het niet eens zoveel wat zij vragen. In principe gedijen zij het beste onder de voorwaarden die ook thuis gelden. Als daar niet aan wordt voldaan, kunnen er problemen ontstaan.
Toen mijn zoon 3 jaar oud was, wilde hij graag groot zijn en kon hij niet wachten totdat hij naar de basisschool mocht, maar op zijn 3,5e vertelde hij mij dat hij er niet meer heen wilde. Ik nam dat destijds niet zo serieus, maar daar op de drempel van het klaslokaal stortte zijn wereld letterlijk in, hij klampte zich aan mij vast, terwijl het normaal gesproken een heel open kind is dat overal op afstapte.
Het nieuwe schooljaar ging het wel wat beter, al bleef mijn zoon wat ziekelijk en overprikkeld uit school komen, met alle heftigheid van dien. Dat wel. In dat jaar overleden mijn beide ouders, ging het tussen ons niet meer zo goed, dus dat het toen wat minder op school ging en met het naar school gaan, was wel te begrijpen.
Het jaar daarna, groep 2 kreeg hij net als het voorgaande jaar en hele lieve, zachte juf. Zij was zeer bereidwillig en vroeg of wij zelf handvatten voor haar hadden. Ik raadde haar aan onze zoon duidelijk te laten merken dat zij hem zag en een paar keer per dag te vragen hoe het met hem ging. Dan voelde hij zich in ieder geval gezien. Haar zachtheid maakte ook dat hij zich veilig voelde bij haar en begrepen. Toch ging het in dit jaar gigantisch mis.
Hij heeft altijd dus al wel problemen gehad met het naar school te gaan en altijd zei de juf dat hij na 10 minuten weer rustig was. Ze zei dat er niets aan de hand was, maar ik zag mijn zoontje elke dag opnieuw uit school komen, lijkbleek en de ogen scheel in zijn hoofd staand. Thuis bijna onhandelbaar, boos en zelfs lichtelijk agressief. Toen hij na een week op de basisschool zijn ontlasting zo vast had zitten dat we het uiteindelijk met een klisma moesten loshalen, was het voor mij bijna een opluchting omdat ze hem (en mij) nu wel serieus zouden moeten nemen. Mijn zoon kan niet omgaan met verandering dacht ik toen nog, maar in feite was de beperking zo groot dat hij zichzelf kwijtraakte.
Na veel werk kregen we het afscheid nemen van elkaar uiteindelijk wel onder de knie, want ja, het zat ook in mij, het was eigenlijk mijn angst op het afscheid nemen, waardoor ik zelf alles uiteindelijk in stand hield. Totdat met een tussenpoos van 5 weken mijn beide ouders kwamen te overlijden. Al snel ging mijn partner weer aan het werk en ik probeerde zo normaal mogelijk door te leven, vooral voor mijn kinderen. Maar opeens wilde mijn zoontje geen afscheid meer van mij nemen bij het naar school gaan. Hij klampte zich helemaal aan mij vast en was in alle staten. Ook na schooltijd waren we weer terug bij af. Hij liep volkomen leeg, door alles wat hij op een schooldag opliep … Hij ging zo naar gedragen dat ik uiteindelijk in huilen uitbarstte. Tot mijn verbazing ging hij daarna gewoon lekker spelen. Vanaf dat moment heb ik al mijn eigen emoties er laten zijn, of de kinderen er nu wel of niet bij waren, dat maakte niet meer uit. En elke keer opnieuw speelden de kinderen gewoon rustig door, zagen dat ik moest huilen,vroegen of ik verdrietig was omdat opa en oma doodwaren en gingen vervolgens weer door met wat ze aan het doen waren, in alle rust. Dit was voor mij het bewijs dat ik mijn emoties er gewoon mocht laten zijn, en het dus niet bij mijn kind moest zoeken maar bij mezelf.
Op een dag – een jaar later – komt mijn zoontje thuis met een brief van school. Of hij een foto van zijn opa en oma mee wilde nemen. De volgende dag sta ik met trillende benen bij het klaslokaal van mijn zoon en vraag aan de juf wat zij ging doen met de foto. Oh, niets, was het antwoord, we gaan er even naar kijken. Als ik haar vraag of zij zich er wel van bewust is dat dit onderwerp voor ons nogal pijnlijk is, zegt ze doodgemoederd dat zij niet alles van iedereen kan onthouden. Ik stond perplex, maar dacht, nou ja, dat kan inderdaad. Maar eigenlijk vond ik dit heel bizar, te meer omdat wij juist samen met haar een traject waren aangegaan met een coach op school om te kijken wat er aan de kant van school kon worden gedaan om mijn zoon niet meer zo te laten leeglopen op school en hoe we het afscheid weer wat makkelijker konden maken. Toen daarna bleek dat er twee weken lang dit thema aan de orde kwam, de foto aan de muur kwam te hangen en er daarna ook nog een opa- en omadag werd georganiseerd, werd het me allemaal te veel. Mijn zoontje wilde per se de foto van opa en oma mee nemen naar school. Daar stond hij dan. De foto van mijn ouders in zijn handen, wachten tot de juf eindelijk tijd voor hem had om naar de foto te kijken. Tot mijn grote verbazing nam zij zonder wat te zeggen de foto aan. Toen stortte ik in. Het was te veel.
En iedereen snapte mij. Mijn verhaal. Het tekort van de juf. Maar in feite bouwde het verhaal zich steeds meer op, de situatie werd steeds extremer, er ging ook steeds meer energie heen. En mijn zoontje wilde helemaal niet meer naar school. Ik kreeg er steeds meer van op mijn bordje. Wat had ik nu moeten doen? Eigenlijk had ik direct bij aanvang van de eerste aanvaring direct al moeten aanvoelen dat dit een afspiegeling was van mijn eigen gevoel, een tekort en onbegrip van anderen in een rouwproces. Daar had ik al een tijd lang last van en nu zag ik het op extreme wijze terug in de juf van mijn zoon. Terwijl hij daar zo stond, dapper en wel, met de foto in zijn hand. Totaal genegeerd. Dat ging me toch zo aan het hart …. Dat kan ik bijna niet genoeg benadrukken.
Maar toch had ik dit kunnen voorkomen. Door in dit nare gevoel te zakken, nam ik geen eigen verantwoording, die legde ik bij een ander neer. Ik gaf daarmee tevens de boodschap af aan mijn zoontje dat zijn juf niet deugt … daardoor wilde hij niet meer naar school. Hij voelde – zo sensitief als hij is – dat ik er geen vertrouwen meer in had, in de begeleiding van mijn zoon op school, in zijn juf.
Als ik direct bij aanvang had gezegd: Dit is ok, over de juf. Jij weet niet beter, en dat maakt niet uit. Wij weten wel hoe het zit, in ons leven. Daarmee laat ik alles wat van de juf is bij haar en wat van ons is, bij ons.
Uiteindelijk kwam ik terecht bij de directrice van de school, want ook met het schoolreisje werd ik door de juf niet serieus genomen, net als die keer dat hij door 4 jongens is vastgehouden op het toilet en zijn broek moest laten zakken. Elke keer weer voelde ik dat zij mij niet serieus nam. Maar pas toen ik besefte dat ik juist degene was die mezelf serieus mocht gaan nemen, kon ik de volgende stap zetten en via de schoolleiding alles bij mezelf laten wat van mij was en wat van de juf en de schoolleiding was ook daar laten. Van daaruit konden we samen goede afspraken maken, bleef iedereen in zijn eigen waarde en bleek de juf uiteindelijk zelf met de beste oplossing te komen, waardoor mijn zoon op de dag van het schoolreisje zelf onder begeleiding in de bus durfde te stappen. Maar dat kon uiteindelijk alleen doordat ik me besefte dat ik mezelf serieus mocht nemen en daardoor kon ik speciale aandacht en begeleiding ontvangen voor mijn zoontje.
De rol van de ouder
In eerste instantie is het erg belangrijk om goede afspraken te maken en de leerkracht tools mee te geven. Je ontkomt er niet aan. Het helpt je enorm als je daarbij wel beseft dat anderen jou niet altijd gaan begrijpen. Dat hoeft ook niet, want waarschijnlijk begrijp jij de ander ook niet. Als je desondanks toch gewoon het gesprek aangaat en vooral openstaat voor oplossingen, de ander niet afkeurt en/of verwijten maakt, dan is er heel veel mogelijk.
Het is ook erg belangrijk om daarbij zelf alle twijfel los te laten.
Zo zag ik bijvoorbeeld dat mijn dochter met zwemles onder water werd gedrukt, dat voelde helemaal niet goed. Ze was helemaal klaar voor de zwemlessen, ging er huppelend en vrolijk naar toe, maar van de een op de andere dag ging het niet meer en zag ik haar steeds tijdens de les haar tranen verbijten, terwijl ze die normaal gesproken bij anderen liever niet laat zien. Op die zwemschool vonden ze het direct onder water gaan een elementair onderdeel van het watervrij maken en wilden ze het niet anders doen. Ergens anders kon dat wel en ik wilde dat mijn dochter zelf zou mogen kiezen iets te doen, wanneer zij daar klaar voor was. ‘Zo …. Dus jij bent héél belangrijk’ werd er tegen haar gezegd, maar omdat ik er niet aan twijfelde dat dit de enige juiste manier voor mijn dochter was, werd er wel naar geluisterd. Toen ik daarna nog wat elementen uit de helende reis aan toevoegde en haar eigenschappen toebedeelde om weer naar zwemles te kunnen gaan, ontstond er nieuw vertrouwen – en dat betekende ook dat zij gewoon ook bang mocht zijn. Ik sprak met haar af dat als zij iets moest doen wat zij niet durfde, gewoon naar de gang toe kon lopen, waar ik op haar zou wachten. Zo konden we de zwemlessen weer continueren en het gaat nu super goed!
Uiteindelijk is de rol van de ouder het allerbelangrijkste in het verhaal van jouw kind. Hoe ga jij er mee om, hoe sta jij er in en welke boodschap geef jij af. Dat is waar het nu echt om gaat. Dat je er op vertrouwt dat je kind ervaringen mag hebben, het recht heeft om zich slecht te voelen en dat je erop leert te vertrouwen dat je kind het aankan, wat het ook tegenkomt in het leven. Anders was het er ook niet.
Toen mijn zoon op die eerste dag op de drempel van de klas in elkaar stortte, stortte ik zelf ook in. Ik was zelfs blij dat binnen een week zijn ontlasting totaal vast kwam te zitten dat we het met een klisma eruit moesten halen. En elke ochtend had ik een kind thuis dat het vreselijk vond om naar school te gaan met alle gevolgen van dien. Maar uiteindelijk was het mijn eigen angst voor het ellendige afscheid nemen wat ik er tussen gooide, waardoor het nog veel langer duurde dan nodig was.
In groep 2 vond ik de juf goed voor mijn kind, maar nam ik haar haar onvermogen en onbekwaamheid in communicatie naar ouders toe zeer kwalijk. En hoewel iedereen het met mij eens was, gaf ik mijn zoon uiteindelijk de boodschap mee dat zijn juf niet deugde. Niet zo gek dus dat hij niet meer naar school wilde. Toen ik begreep dat ik haar haar onvermogen niet kwalijk kon nemen en losliet dat een ander niet kan weten hoe het voor mij in elkaar steekt, kon mijn zoon weer naar school.
Nog steeds niet van harte hoor, maar het is goed genoeg. Thuis is er vrijheid en bovendien is hij van mening dat als hij later groot is en gaat werken, iemand hem wel even kan uitleggen wat hij moet doet doen en dan kan hij zo wel aan het werk. En ik geef hem geen ongelijk.
We mogen er mee dealen
Uiteindelijk hebben we er gewoon mee te dealen met dat wat we tegenkomen in ons leven. En nog steeds lopen wij tegen situaties aan die lastig zijn, ook al zitten we nu op een school waar een kind wel uniek mag zijn en wordt er meestal gekeken naar de oorzaak van gedrag en mag een kind op zijn eigen wijze stof tot zich nemen. Ervaringen horen bij het leven. Als je wegloopt van een vervelende situatie, neem je jezelf mee en zul je ongetwijfeld tegen dezelfde thema’s aanlopen. Geef je kind maar eens de ruimte om zich gewoon niet goed te voelen en kijk dan eens wat er gebeurt.
Laat je eigen pijn los
Als we geraakt worden door de ervaringen van onze kinderen, dan is de kans groot dat er oude pijn onder zit of dat je (ook) tegen een eigen thema aanloopt. Ook ik herken in de thema’s van mijn kinderen mijn eigen thema’s. Zo liep ik zelf regulier ook vast, voelde ik me vaak gekwetst en was snel overprikkeld en ik had vaak het gevoel dat ik er alleen voorstond net als mijn zoon. En net als mijn dochter voelde ik mij ook niet mezelf bij anderen en had ik moeite om te praten.
Uiteindelijk help je je kind het meest door je eigen pijn en ervaringen los te laten en door te vertrouwen op en je volledig te ontspannen in het proces van je kind.
En nog steeds zet ik zelf vol vertrouwen mij eigen proces voort – dat duurt gewoon een lifetime lang – en neem steeds meer mijn eigen ruimte in. En als ik het zelf voorleef, kunnen mijn kinderen volgen, op hun eigen wijze en in hun eigen tempo.
Laat je oude verhaal los
Vaak praten we over alles wat niet goed is op school. Maar stop daar direct mee en maak het niet groter dan het is. Door er veel aandacht aan te besteden en er veel over te praten dan kan het niet anders dan dat het groter wordt en dat houdt je vast in die situatie, dan kan het niet anders worden.
Als je vervolgens leert in te tunen op oplossingen, vanuit een accepterende flow (het is nu wat het is), dan hoef je daar niet meer zo veel voor te doen en komt het als vanzelf naar je toe.
Zo hebben we nog steeds te maken met juffen die niet sensitief zijn en wat meer van de oude stempel. Daar krijgt mijn zoon buikpijn van en op die dag wil hij niet naar school. Ik heb er over gepraat – over het verschil tussen commando’s geven en gewoon vragen stellen of verzoeken, maar heb het ook weer losgelaten, erop vertrouwende dat we het aan zouden kunnen. Ja ik ook, want ook ik heb moeite met autoriteit. Ik heb mijn systeem echter ook toestemming gegeven zich te richten op oplossingen en dat zorgde er uiteindelijk voor dat er andere ouders opstonden en er nu wel wat moet gebeuren, zonder dat ik daar wat voor hoefde te doen.
We hadden met sporten een trainer met een militaire achtergrond. Heel grappig misschien in dit verhaal. Ik zag in dat ik kansloos was, dat praten geen zin zou hebben in dit geval en accepteerde de situatie. Ik liet ook los dat mijn kinderen hier wat mee zouden kunnen en als het niet zou gaan, zou het gewoon niet gaan. Binnen een paar weken verandert deze beste man zijn aanpak en zei zelfs tegen mij dat hij het in het snotje begon te krijgen en mijn zoon gaat nog steeds met plezier naar deze training. Hoe mooi is dat als je een situatie gewoon laat zijn zoals die is, ook al kan het nog steeds wel eens anders. Dat maakt niet meer uit.
Dat is wat er uiteindelijk gebeurt, als je accepteert wat er gebeurt, er niet meer zoveel van vindt, vertrouwen schenkt en leert intunen op oplossingen, gewoon door je systeem daar toestemming voor te geven, dan kan het anders worden.