De Tweede Kamerverkiezingen zijn net achter de rug. De stemmen zijn geteld en de eerste speculaties over een nieuwe coalitie beginnen. Je kunt op twee manieren kijken naar de afgelopen verkiezingen: vanuit 3D en vanuit 5D.
3D of 5D?
Vanuit een 3D perspectief vielen vooral de brede keuze voor de middenpartijen en de decimering van de Partij van de Arbeid op. Ook de zege van de PVV is minder groot dan soms gedacht of gevreesd werd. Voor het eerst deden een groot aantal kleine partijen mee die zich afzetten tegen de gevestigde regentenpartijen. Ze willen het ‘anders’. Meer macht aan de burgers, luisteren naar de burgers, kappen met discrimineren, respect voor ouderen. Blijf met je fikken van de AOW af. Luister naar me! LUISTER naar me! ‘Pak de macht’ om de slogan van de SP aan te halen. Het had allemaal een hoog ramkoers-gehalte. De echte winst ging naar groen.
Vanuit een 5D-perspectief zijn dit misschien wel de meest memorabele verkiezingen van de eeuw: het jaar waarin Nederland ophield met stemmen vanuit het hoofd. Er werd gestemd vanuit het hart en door sommigen vanuit de onderbuik. Maar men ging stemmen vanuit gevoel. We kijken niet naar het rekensommetje van de verschillende partijen wat het beste is voor het land. We gaan af op wat we voelen. Dat is soms meer, soms minder verheffend, maar mensen gaan tenminste af op wat zij voelen en niet op wat hen wordt voorgespiegeld door het establishment.
Groen breekt door
“Ik heb geen last van vluchtelingen hoor. Maar mijn kleinkinderen zouden er last van kunnen krijgen.”
Angst voor globalisering is een issue voor velen. In de hele westerse wereld vindt een ruk in de richting van populisme plaats. Het is een les voor ons. Leren om te gaan met een wereld die een dorp wordt. Leren dat de gevestigde orde de problemen niet gaat oplossen. Dat populistisch stemmen de impasse niet gaat doorbreken. Dat mensen met raar haar en een grote muil het niet gaan oplossen. Alleen een manier van leven die in tune is met de wetten van Kosmos. Het jaar waarin holistisch denken of juist het gebrek eraan een groot stempel op de verkiezingen drukte.
Opheffen van links/rechts tegenstelling
Het waren de verkiezingen waarin de kiezers eindelijk door de tegenstelling links-rechts heen prikten. Rijk versus arm, de ondernemer versus de arbeider, de werkgever versus de vakbond. Tegenstellingen die dateren uit de negentiende eeuw die nog altijd de politiek domineren. Hoe dualistisch wil je het hebben? De problemen van de huidige tijd zijn te complex en te verweven om te kunnen begrijpen binnen een simpele tegenstelling liberaal of socialistisch. Ik zie heel veel mensen die zich geen raad meer wisten met de klassieke tegenstelling links-rechts en er gewoon vanaf zijn gestapt.
“Ik weet het niet. Ik stemde altijd (VVD/PvdA/CDA). Maar ik kan er niet meer achter staan. Voor links en rechts is wat te zeggen. Misschien stem ik wel (D66/CU).”
Ik heb heel veel van dit soort gesprekken gehoord in mijn omgeving. De VVD zakte in, de PvdA liep leeg en veel mensen, met name de jongere generatie, stemden op centrumpartijen. We zijn ondanks de verharding toch op zoek naar de dialoog, naar de gematigde oplossingen, naar in gesprek blijven met elkaar. Dit gebeurt naast de groei van de PVV. Iets waar ik mensen om me heen zorgen over zie maken. Maar 20 van 150 zetels is 13%. Dat betekent dat 87% van de Nederlands niet achter de retoriek van Wilders staat. Dat moet je niet vergeten.
Kansen voor een vrouwelijkere politiek
Misschien zijn dit ook wel de verkiezingen waarin het vrouwelijk bewustzijn eindelijk een doorbraak gaat maken in de politiek. Het jaar begon met een voorstel van minister van defensie Jeanine Hennis-Plasschaert die de dienstplicht wil herinvoeren en dan 
meteen verplicht maken voor vrouwen. Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren (die inmiddels meer de Partij van de Aarde aan het worden is) refereert aan het honderdjarig bestaan van het vrouwenkiesrecht en merkt op dat het Binnenhof nog vooral een mannenaangelegenheid is. Tegelijk is de Partij van de Dieren een lichtend voorbeeld van hoe die cultuur doorbroken kan worden. Als kleine partij met tot gisteren 2 zetels heeft de PvdD een indrukwekkende lijst successen achtergelaten.
De PvdD heeft een feminiene manier van doen waarbij invloed hebben belangrijker is dan het hebben van macht. De PvdD heeft binnen de Tweede Kamer weinig macht. Maar ze mobiliseren een grote invloed door de dialoog op te zoeken en de bevolking te betrekken bij hun standpunten. Zo krijgen ze de steun van mensen die misschien niet op hen hadden gestemd, maar het wel ééns zijn met hun initiatieven. Ze laten zien dat een aantal stemmen of zetels niet bepaalt wat je gedaan kunt krijgen in een land. Ze laten de grenzen van hun invloed ook niet ophouden bij de grenzen van hun eigen partij. Ik zie vanuit de zogenaamde ‘oppositie’ nog wel heel wat positieve initiatieven ontstaan.
De prognose is dat met zoveel spreiding over kleinere partijen er nog heel wat water door de Rijn moet voor er een kabinet is. Ik denk dat dat de kwestie vanuit 3D is. Het is niet belangrijk. Wat er in 5D is gebeurd, is veel interessanter. Er is zelfs gezegd dat de mogelijkheid bestaat dat we opnieuw moeten gaan stemmen (maar laten we niet op de zaken vooruit lopen). Als dat zou gebeuren, zou je het anders doen nu je de dag na de verkiezingen weet welke wind er waait? Ik zie het positief tegemoet. Het populisme is een spiegel die voor sommigen nu eenmaal nodig is en een zure appel waar we maar even doorheen moeten bijten. Ik ben vooralsnog opgetogen over wat er daaromheen allemaal is gebeurd. Voor mijn gevoel is het bijzaak wat voor coalitie we krijgen. Wat er in de mensen zelf is gebeurd, bepaalt veel meer hoe het land eruit gaan zien de komende vier jaar.
